Over de onvermijdelijkheid van keuzes
[Recensie] Zelfs wie geen keuzes maakt, slaat in zijn leven een pad in en daarmee worden andere wegen afgesloten. Na enige tijd – halverwege of meer naar het eind – ontdekt men dat men ver van het vertrekpunt is geraakt. Soms wordt duidelijk dat de weg verder doodloopt, tenzij een nieuwe weg wordt ingeslagen. Op een dergelijk keerpunt in hun leven staan de twee hoofdpersonen uit de roman Forest Dark van Nicole Krauss. Ze schreef het boek na een periode waarin ze zelf nieuwe keuzes moest maken.
Twee New Yorkers zijn het, net als Krauss zelf, allen met een sterk gevoel voor hun Joodse identiteit en vertrouwd met Israël. Jules Epstein, geslaagd zakenman en groot weldoener, jaagt zijn omgeving de stuipen op het lijf wanneer hij, zestiger, ineens besluit met pensioen te gaan en te scheiden. Hij vertrekt naar Israël, waar hij geboren is, en verdwijnt. Als zijn dochter hem komt zoeken, blijkt zijn huisadres een vochtige, kleine flat te zijn. En wat heeft rabbi Menachem Klausner er mee te maken? En de aanplant van een bos ter herinnering aan zijn ouders?
De andere hoofdpersoon, de gevierde schrijfster Nicole, gehuwd, moeder van twee kinderen, komt eveneens naar Israël. Ze neemt, net als aanvankelijk Epstein, haar intrek in het Hilton hotel in Tel Aviv. Haar hele leven al komt ze daar met haar familie. Ze gaat gemakkelijk om met haar faam als geslaagd auteur en behorend tot het Joods cultureel erfgoed, maar feit is dat ze al een tijd worstelt met een nieuwe roman en dat die er tot op heden niet komt. Ook thuis in New York lijkt het haar of ze in een huls woont, die niet meer overeenkomt met haar eigen persoon. Haar huwelijk is gestrand. Als moeder is ze altijd sterk verbonden geweest met haar overbeschermde kinderen. “There bodies anchored me. When I hugged them and felt their weight against me, I knew that I was here and not there.” Maar de kinderen worden groter en het is juist de taak van de ouder om ze los te laten. Zo raakt de vrouw haar anker kwijt en vertrekt voor een tijdje van ‘hier’ naar ‘daar’.
Eenmaal in Israël voegt zich een derde lijn bij het verhaal, aanvankelijk in de persoon van de geheimzinnige Friedman. Hij neemt de schrijfster op sleeptouw en brengt haar in aanraking met de nalatenschap van een andere grootheid, die de staat Israël tot eigen erfgoed wil verklaren, namelijk Franz Kafka. Kafka is, volgens Friedman, niet in 1924 in Europa aan tuberculose overleden, maar leefde tot in de jaren vijftig onder een andere naam, als een eenvoudige tuinman in Palestina, later Israël. Net als Epstein verdween hij naar de woestijn. Of moeten we juist zeggen dat hij door het achterlaten van de ene taal, in een nieuwe verhaal kon stappen?
En dat is de spiegel die de schrijfster voorgehouden krijgt. Welke leven is het echte? Tijdens een persbezoek aan Amsterdam deze zomer zei Krauss in een openbaar vraaggesprek de waarheid van verhalen soms te wantrouwen, hoewel het vaak de verhalen zijn waarin we echt leven, meer dan in de platte realiteit. Als schrijfster die zelf verhalen maakte, weet ze echter dat ze niet altijd waar zijn, voegde ze er wat besmuikt lachend aan toe.
In Forest Dark gebruikt de schrijfster verhalen om een knip in haar eigen leven te zetten en een nieuwe weg te openen, al betekent dat ook ogenschijnlijk dat ze gewoon terugkeert naar huis. Voor Epstein ligt het anders. Een moment is het of hij besluit dat het allemaal over is, wanneer hij wegzwemt vanaf het strand van het Hiltonhotel. Of is dat juist het moment waarop hij een nieuwe weg voor zich ziet? We weten het niet zeker als lezers. En kan zelfs de hoofdpersoon dat wel weten op dat moment? Aan het eind van het boek loopt hij in ieder geval uit het beeld de donkerte in, als een vorst, dat wel.
De titel van het boek, in het Nederlands vertaald als Donker Woud, is ontleent aan Dante, in een vertaling van Longfellow. De strofe luidt:
“Midway upon the journey of our life
I found myself within a forest dark,
For the straightforward pathway had been lost.
Nicole Krauss zelf schijnt er uit gekomen te zijn. Ze is gescheiden en heeft nu, na een pauze van zeven jaar, weer een boek uitgebracht. Ze evenaart of overtreft daarmee haar eerdere successen als Man Walks into a Room en History of Love. En voor wie meedoet aan het celebrities watching: ze heeft ook een mooier verslag gemaakt van haar echtscheiding dan haar ex, Jonathan Safran Foer, driekwart jaar eerder deed met Here I am.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
