Op weg naar het einde
Vaak komt de jaarlijkse Literatuur Nobelprijs in een verrassende hoek van de schrijverswereld terecht. Dat is in 2023 niet het geval. De Noorse schrijver Jon Fosse is dit jaar de uitverkorene en onbekend is hij bepaald niet. Sterker, de man staat al jaren op de lijst van Nobel-genomineerden en heeft een groot oeuvre opgebouwd. Hij schrijft boeken en toneelteksten: zijn meer dan twintig toneelstukken zijn geliefd en worden over de hele wereld gespeeld.
Bekende titels van hem zijn de Septologie-reeks, en Melancholia 1& 2, waarin eenzaamheid, de ruige Noorse natuur en vaak een min of meer labiele hoofdpersoon de ingrediënten zijn. Wij hadden het geluk dat bij zijn Nederlandse uitgeverij Oever tegelijk met de Nobelprijs-toekenning een vertaling van Fosse’s nieuwste boek uitkwam: Een schitterend wit.
Een doodlopende weg
Het is een op het eerste gezicht zeer simpel verhaal. Een man rijdt in zijn auto een landweg op, die alsmaar dieper een enorm bos ingaat. De man hoopt ergens uit te komen, maar de weg wordt smaller, de bomen om hem heen veelvuldiger en de vallende sneeuw alsmaar dichter. Dan gaat de landweg ietwat omhoog, de man geeft gas, de auto ploegt zich door het zand… en strandt in een berg sneeuw/zand.
Wat nu? Hij herinnert zich een kleine zijweg, een paar honderd meter geleden, die naar links afboog en naar een huis leek te leiden. Als hij daar eens heen liep? Alles zag er doods en verlaten uit, maar misschien kan hij daar wel iemand met een tractor vinden die de auto kan lostrekken.
Een heftig geëmotioneerde gedachtenstroom
Hij vindt iets heel anders. De lezer krijgt die ontmoeting in een warrige, licht paniekerige, heftig geëmotioneerde gedachtenstroom van de man te lezen in de typische Fosse-stijl:
“… En ik sta daar naar mijn voeten te kijken, daar bloot in de sneeuw, nee, dit begrijp ik niet, denk ik, want ik heb toch zeker mijn schoenen niet uitgetrokken, zo koud als het is, maar er is zo veel wat ik niet begrijp, waarom ik bijvoorbeeld diep in dit bos ben. Waarom ben ik uit de auto gestapt en dit bos ingelopen, nee, dat is niet te begrijpen, ook dat niet en ik hoor mijn moeder weer zeggen dat ik nu moet komen, ik mag niet, kan niet, daar bij die steen blijven staan, zegt ze en ik doe een stap naar voren en dan nog één en dan reikt de man in het zwarte pak mij de hand, hij strekt zijn hand naar mij uit en ik kijk hem aan, maar ik zie geen gezicht, het is alsof hij geen gezicht heeft, alleen een leegte waar zijn gezicht zou moeten zijn, en ik pak zijn uitgestrekte hand, en dan merk ik dat ik binnen in dat schitterend witte licht ben dat nu bijna een stralende nevel lijkt, maar zacht in zekere zin, en niets is helder, ja, toch wel, het is alsof ik me in een helderheid bevind, op een of andere manier doe ik dat, en dan zet de man in het zwarte pak zich langzaam in beweging, en het is alsof hij het bos uit loopt…”
Koortsig en ongericht: dat is de gemoedstoestand van de hoofdpersoon. Vastgelopen in de sneeuw en onderweg naar Nergenshuizen, waar vreemde figuren opduiken. Is hij onderweg naar een happy end? We weten het niet, maar vermoeden van alles. Fosse handhaaft zijn stijl ook in dit boek, met een onderwerp dat wat hoger in de abstractie ligt. Prachtverhaal.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow. Ook verschenen op Nico’s recensies
