"Ik heb altijd gedacht dat het Paradijs een soort bibliotheek zou zijn" - Jorge Luis Borges

Enkele reis Mars

Zaterdag, 27 oktober, 2018

Geschreven door: Johan Bakker
Artikel door: Johan Klein Haneveld

Contemplatieve trip door de ruimte

[Recensie] Wat als de ruimtevaart een commercieel project wordt, niet langer in handen van NASA en ESA, maar aangejaagd door een Red Bull-achtige energiedrankproducent, die een verkiezing uitschrijft voor vier ruimtevaarders die een enkele reis naar Mars willen maken? Achter de schermen werken gelukkig mensen met verstand van zaken en zij vragen de ervaren Nederlandse astronaut Jonah Berger om zich bij het project aan te sluiten. Samen met drie anderen vertrekt hij van Aarde, om nooit meer terug te keren. Een paar technische mankementen worden snel overwonnen. Spannender is of de verhoudingen tussen de vier ruimtereizigers wel goed zullen blijven. Onder het oog van miljarden TV-kijkers, als in een extreme variant op Big Brother, moeten de vier manieren vinden om te kunnen blijven samenwerken. Jonah zondert zich steeds vaker af om blogs te schrijven. Maar wil de missie een succes worden, dan zal hij weer uit zijn isolement moeten treden …

Een sympathiek boek van een bedachtzame schrijver, met een wat ironische blik op de wereld. Dat de namen van hoofdpersoon en auteur op elkaar lijken, net als hun liefde voor muziek (de schrijver is muziekrecensent), suggereert al dat het boek sterk de persoonlijke visie van de schrijver weergeeft. Blijkens het nawoord is hij al zijn hele leven gefascineerd geweest door de ruimtevaart in het algemeen en de rode planeet in het bijzonder en deze roman is zijn manier om te exploreren hoe het zou zijn als hijzelf daadwerkelijk naar Mars zou kunnen reizen. Het maakt het boek persoonlijk en doorleefd, want enige zelfkritiek is de auteur niet vreemd. Zijn frustratie met zijn eigen tekortkomingen blijkt, maar ook zijn verdriet over de toestand van de wereld (hoe we met het klimaat omgaan bijvoorbeeld) en de zoektocht naar hoop – kunnen we het op Mars misschien beter doen? Het geeft ook een heel authentiek Nederlands tintje aan de roman, met elementen die je niet in vergelijkbare werken tegenkomt, bijvoorbeeld een openhartige bespreking van seks en relaties (hoe werkt masturberen in de ruimte?). Behalve de ruimtereis zelf is alles in het verhaal eigentijds en herkenbaar (zoals het gebruik van ‘social media’). Ook lezers die denken niet van SF te houden kunnen dit boek dus gerust oppakken. Het enige dat me daarbij stoorde dat was sommige merknamen en computerprogramma’s bekend waren, maar andere waren vervangen. Voor Red Bull en voor Twitter waren alternatieven gebruikt, maar dat trok mij een beetje uit het verhaal, omdat de rest wel hetzelfde was gebleven (Cola en Microsoft bijvoorbeeld). Als de schrijver een goede reden had Red Bull en Twitter niet bij naam te noemen, zou hij in mijn opinie beter voor alles andere namen hebben gebruikt. Verder heb ik alleen complimenten voor de manier waarop het boek geschreven is. Goed lopende zinnen, met voldoende afwisseling in lengte en woordkeuze. Goede dialogen, alhoewel ze soms wat stijfjes overkwamen. Geen storende schrijf- of redactiefouten. Een levendige weergave van andere omgevingen, zoals in het ruimteschip of op Mars – niet heel erg gedetailleerd, maar wel overtuigend. Ik denk vooral aan het beeld van de theedrinkende hoofdpersoon die de zon ziet opgaan. Prachtig. Een tijd lang vroeg ik me af wat het nut was van een verhaallijn die zich op Aarde afspeelde. Waarschijnlijk wilde de auteur enkele openbaringen over de hoofdpersoon op deze manier delen, maar de fixatie van de journaliste met Jonah vond ik niet geloofwaardig en het boek had mijns inziens ook zonder gekund. Maar laat ik duidelijk zijn: ik heb het boek met veel plezier gelezen. Ik hoop dat het veel lezers vindt. Vooral mensen die prijs stellen op realisme in hun verhalen, die de psychologie van de hoofdpersonen belangrijk vinden, die Nederlandse literatuur hoog in het vaandel hebben staan. Lezers die geboeid zijn door de nieuwe interesse in reizen naar Mars zullen hier veel plezier aan beleven.

Toch zou ik het boek niet zomaar aanbevelen, vooral niet aan de meer ervaren SF-lezers. Het is namelijk niet het eerste boek over een min of meer realistisch beschreven ruimtereis en het leven op een andere planeet, en wie van SF houdt heeft dergelijke verhalen al tientallen malen voorbij zien komen – enkele worden ook in de literatuurlijst van dit boek genoemd. Ik denk alleen al aan de Marstrilogie van Kim Stanley Robinson (in Red Mars treden de ruimtereizigers ook op in TV-programma’s), The Martian van Andy Weir, de YA-roman Phobos (ook in het Nederlands vertaald), Titan van Stephen Baxter (een reis naar Titan, maar wel in ouderwets NASA-materieel), Roodvonk van Sybold Deen en mijn eigen debuut Neptunus. Leuk was dat films als Gravity wel werden aangehaald in dit boek (met een leuke grap over George Clooney). Naar mijn bescheiden mening voegde dit boek er, afgezien van het unieke Nederlandse perspectief, vrij weinig aan toe. Het voelde meer vertrouwd en comfortabel, als een warm bad, dan vernieuwend of verfrissend. Dit is duidelijk geen thriller. Weinig spannende scenes, en eigenlijk gaat alles zoals het hoort te gaan. De wending op het eind was mooi, maar had beter opgebouwd kunnen worden. Nu voelde het een beetje (ook al was er een hint in het begin van het boek) als mosterd na de maaltijd. Het is echter wel een hoopvol slot. Eigenlijk zou ik willen dat de auteur een vervolg schrijft, want er zit veel meer dynamiek in het scenario waarmee het boek afsluit, dan waarmee het begint! En gezien Johans fascinatie met de ruimte sluit ik niet uit dat hij erover zal blijven schrijven.
Met iets meer vernieuwing in de mix van liefde voor ruimtevaart en een goed ontwikkelde schrijfstijl is dit dus een schrijver om in de gaten te houden en hoopgevend voor de toekomst van de SF in het Nederlandse taalgebied.

Foodlog

Eerder verschenen op Hebban