Andere visie op cartografie
Een landkaart is een visueel verhaal van de wereld waar wij aan gewend zijn en die wij als betrouwbaar beschouwen. Toch is deze weergave minder objectief dan wij denken. De gebruikelijke kaarten van landen die wij kennen, hebben namelijk de politiek als uitgangspunt en benaderen de wereld vanuit de staatkundig gevormde landen.
De ons bekende atlas brengt daarom vooral natiestaten in beeld, al bieden veel atlassen tegenwoordig ook tal van kaarten met andere uitgangspunten als grondstoffen, handel, migratie, talen en dergelijke. Ook zijn er inmiddels vele thematische atlassen ontwikkeld die niet landen maar onderwerpen als uitgangspunt hebben.
Henk van Houtum, hoogleraar Geopolitiek en Politieke Geografie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen en co-directeur van het Centrum voor Grens Onderzoek in Nijmegen, vindt de politieke invalshoek van de cartografie beperkend en schreef samen met anderen dit Engelstalige boek Free the map. Het boek wijst een weg naar een nieuwe, bevrijdende cartografie waarin mensen met elkaar worden verbonden en samen de wereld delen.
Cartografisch appèl
De titel Free the map klinkt als een appèl tot bezinning, een oproep tot een actieve andere benadering want cartografie is een menselijke en subjectieve benadering van de werkelijkheid waarin méér wordt uitgedrukt dan wij ons bewust zijn.
Een grens is meestal een lijn op de kaart die mensen indeelt volgens de landen waar zij in wonen. Een grens is echter een menselijke ervaring die niet is bedoeld om mensen van elkaar te (onder)scheiden maar met elkaar te verbinden omdat mensen – en niet alleen migranten – grenzen oversteken.
De traditionele cartografie laat een wereld zien waarin mensen zich in naties bevinden, omsloten door grenzen. Migratie wordt vaak voorgesteld als bedreigende invasiepijlen die het eigene van de nationale cultuur ondermijnen en bedreigen. Dit boek is daarom actueel omdat migratie een onderwerp is dat heftig speelt in politieke en maatschappelijke debatten en de gemoederen behoorlijk kan verhitten.
Hermes in plaats van Atlas
Het boek Free the Map wil deze beperkende, op de staat gerichte cartografie doorbreken. Het boek pleit voor een nieuw cartografisch verhaal naar de Griekse god Hermes, de kleinzoon van Atlas en de god van mobiliteit en menselijke verbindingen. In dit boek Free the mapkomen verschillende visueel aantrekkelijke, alternatieve cartografische representaties van grenzen en migratie naar voren.
Het boek is een pleidooi voor wat genoemd wordt counter-mapping, experience-mapping en connectivity-mapping. Vormen van cartografie die recht doen aan de dynamiek van mensen in internationale verbanden en onderlinge grensoverschrijdende relaties.
Zo eindigt Free the map met deze oproep: “… this book is a call to open our cartographic hearts and minds to other wordly imaginations. And to create maps that go beyond the static, state-centric, and segregationist depiction of the world and incorporate less divisive, more dynamic, and more inclusive views on the world in our maps. Maps that do not close but open the world” (p. 183).
Voor mensen met een geografische of cartografische interesse is dit een boek om over na te denken.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
