Eenvoudig doch ontroerend verhaal
[Recensie] Geen weg meer terug is het verhaal van Roos Hanemaaijer en lotgenoten. Van vrouwen die te maken hebben met ziekelijke perfectionisme en depressie. Hanemaaijer hoopt met dit boek een lans te breken voor al deze vrouwen. Ze hoopt tevens de ziekte depressie uit het verdomhoekje te halen. De schaamte van het hebben ervan, het taboe erop en de reacties van de omgeving. Dit alles maakt dat een persoon die eraan lijdt, zich ontzettend klein en onbegrepen voelt.
Het leven lacht Anna toe. Ze heeft meerdere opleidingen gedaan en werkt met kwetsbare jongeren. In haar vrije tijd is ze coach van een ritmisch-gymteam, dat kans maakt op een plekje op het NK. Samen met beste vriendin Tess maakt ze verre reizen. Na een ultra romantisch aanzoek van vriend Tom kijkt ze uit naar haar toekomst. Huisje, boompje en baby. Maar zwanger raken lukt al een tijdje niet. Ze zoekt de fout in zichzelf.
In het verleden heeft Anna last gehad van paniekaanvallen. ‘Toen pas besefte ze dat ze misschien wel verkeerd had geademd. Dat ze was gaan hyperventileren en daardoor duizelig was geworden.[…] Stel je voor dat zij in behandeling had gemoeten, voor psychische problemen. Ze had zelf een opleiding psychologie gevolgd. Dat was echt een blamage geweest!’ pag. 46.
‘Toch liet het incident Anna niet los. Ze voelde zich schuldig.’ pag. 53. ‘Ze voelde dat ze iedere dag steeds slechter ging functioneren, meer fouten ging maken. […] Als ik nu met mijn auto tegen de vangrail zou botsen, zou het zo voorbij zijn, dacht Anna. Ze schrok al niet eens meer van deze gedachte. Hij was al zo vaak in haar hoofd voorbijgekomen.’
En dan doet Anna het ondenkbare. Ze slikt een heel potje pillen in. Meteen nadat ze dat heeft gedaan, beseft ze wat er is gebeurd en steekt haar vinger in de keel. Maar dit incident zorgt er wel voor dat ze wordt opgenomen. In de inrichting schaamt ze zich als ze naar haar medepatiënten kijkt. Iedereen heeft een triester verhaal en/of een vreselijke ziekte. Zij heeft alles wat een mens wil, waarom is zij dan depressief? Wat Anna ondanks haar opleiding psychologie niet beseft, is dat depressief zijn niet een keuze is. Depressie is een ziekte en net zoals met bijvoorbeeld de griep, overkomt het je ongeacht wat je preventief probeert te doen. Ook topsporters die goed op hun lichaam passen, worden ziek. Dus waarom zou Anna niet ziek kunnen worden?
Geen weg meer terug beschrijft op een makkelijke en vlotte manier de gebeurtenissen in Anna’s leven. Er is veel herkenning in te vinden voor mensen die niet goed in hun vel zitten. Let wel op, dit boek biedt niet een quick fix of de oplossing. Maar het biedt mensen die depressief zijn wel herkenning en het besef dat ze echt niet de enigen zijn. Vaak zitten zij in een omgeving die niets snapt van depressie. ‘Je staat gewoon op en gaat gewoon door.’ Of ‘Ach kom op, kom mee sporten, met al die gelukshormonen en endorfine in je lijf komt het wel goed.’ Of ‘Niet zo piekeren, wees eens blij met wat je hebt.’ Enz enz.
Zo gemakkelijk is dat niet. Anna boft in het verhaal dat een deel van haar omgeving het zelf heeft meegemaakt en dat haar familie haar blijft steunen. Waar ze wel tegen aan loopt, is de GGZ-zorg. Door bezuinigingen zo uitgekleed, en niet duidelijk -zelfs voor de hulpverleners-, is de benodigde hulp zo moeilijk te krijgen. Lange wachtlijsten, wel/geen hulp, geen ruimte in instellingen, het zijn zaken die we ook vaak in het nieuws horen. Geen weg meer terug is niet direct een aanklacht, maar het laat wel zien dat er zaken anders moeten, anders zijn er onschuldige zieke mensen de dupe van.
Geen weg meer terug slaat mijns inziens op dat zodra Anna de beslissing neemt om pillen te slikken, ze in een bureaucratische molen van de psychiatrie terecht komt. Ze krijgt een label opgeplakt en het is moeilijk om daar vanaf te komen. Ik interpreteer de titel ook dat depressie niet vanzelf na een week of twee te genezen is. Als je het eenmaal hebt, heb je een lange weg te gaan om beter te worden of er in ieder geval mee om te gaan. Je moet alsmaar vooruit blijven kijken.
Het is knap dat Hanemaaijer haar ervaringen durfde op te schrijven. Het is niet makkelijk om zo diep in je ellende te kijken en het ook nog te delen. Ik denk dat dit boek vol herkenning zit voor mensen die aan depressie en/of een andere psychische aandoening als bijvoorbeeld een burn-out lijden. De herkenning is erg belangrijk om de ziekte te erkennen. Hopelijk motiveert dit verhaal lotgenoten om hulp te zoeken en net zo lang aan de deuren te kloppen tot de hulp daadwerkelijk wordt aangeboden. Ik had persoonlijk meer de diepte in gewild, maar ik vraag me af of mensen die aan depressie lijden, die ellende wel willen lezen? Een mooie 3 sterren voor dit eenvoudige doch ontroerende verhaal.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
