Het Ottomaanse Rijk in de vroegmoderne tijd
[Recensie] Het begin van de nieuwe tijd wordt voor velen gemarkeerd door de ontdekking van Amerika in 1492 en het begin van de reformatie met het optreden van Luther in 1517. Veel minder bekend zijn de gebeurtenissen die op dat moment plaatsvonden in het oostelijke deel van het Middellandse Zeegebied. Hier ontwikkelde het Turkse rijk van de Ottomanen zich tot een militaire en economische wereldmacht waarmee de Europese grootmachten nadrukkelijk rekening moesten houden. Een sleutelfiguur in deze ontwikkeling was sultan Selim I (1512-1520), die zijn rijk uitbreidde naar het oosten en het Mammelukkenrijk veroverde (Egypte, het Nabije Oosten en de westelijke regio van het Arabisch schiereiland met de heilige steden Mekka en Medina).
Mikhails boek is een biografie van deze militaire geweldenaar. Maar zijn ambitie reikt verder. Hij wil ook laten zien dat de opkomst van het Ottomaanse rijk belangrijke gevolgen had voor de hele Europese en zelfs de wereldgeschiedenis. Columbus voer naar het westen vanuit de aanname langs die weg de Grote Khan in Azië te kunnen bereiken. Die werd verondersteld sympathiek te staan tegenover het christendom en Columbus hoopte hem te winnen voor een bondgenootschap in de strijd tegen de Turken. Zowel Columbus als de Spaanse conquistadores bezagen het nieuw ontdekte continent vanuit het perspectief van de strijd tegen de islam waarmee zij in Spanje en Noord-Afrika ervaring hadden opgedaan. Zij handelden ook in Amerika als kruisvaarders. Mikhail zet deze kruistochtmentaliteit herhaaldelijk nadrukkelijk af tegen de religieuze tolerantie in het Ottomaanse rijk. De boodschap is duidelijk: Europa kon van de islamitische Turken nog wel wat leren. Maar hij wijst er zelf verschillende keren ook terloops op dat de Ottomaanse politiek in dezen voortkwam uit de pragmatische overweging als een islamitische minderheid over een christelijke meerderheidsbevolking te heersen (althans tot de verovering van het Mammelukkenrijk). En in de strijd tegen het Sjiitische Salawidenrijk in Iran en de onderdrukking van de sjiieten binnen het rijk speelde een religieus motief wel degelijk een belangrijke rol. Desondanks biedt Mikhails boek een goede introductie op de rol van het Ottomaanse rijk in de vroegmoderne tijd.
—
Eerder verschenen in Geschiedenis Magazine
