Harlemse onderwereld
[Recensie] Colson Whitehead is afgestudeerd aan Harvard en is een aantal jaren recensent voor het gratis tabloid The Village Voice in New York geweest. Verder schrijft hij essays voor onder andere The New York Times en The New Yorker. In 1999 debuteerde hij als romanschrijver en heeft onder andere de Pulitzer Prize en The National Book Award for Fiction gewonnen. Whitehead heeft oog voor racisme en wordt zo onlosmakelijk verbonden gezien met de Black Lives Matter beweging.
Harlem Shuffle is de eerste misdaadroman van hem en is vertaald door Harm Damsma. Het verhaal is opgedeeld in drie delen, waarbij elk deel vooraf gegaan wordt door een citaat dat op het betreffende deel slaat. Het speelt in het (zwarte) Harlem van de roerige jaren zestig. Ray Carney is een opmerkelijke protagonist, die een meubelzaak runt met ‘nevenhandel’, waar een luchtje aan zit. Hij is een harde werker en droomt ervan ooit te kunnen verhuizen naar een groter appartement in een betere buurt. Carney laat zich door niemand tegenhouden bij het opklimmen naar de middenklasse. Wel wordt hij (soms) tegen zijn wil in, regelmatig betrokken bij helingzaken voor zijn neef Freddie. Maar een boef, nee, dat is hij niet volgens hem. Carney wil Freddie graag helpen, maar komt hierdoor regelmatig in moeilijkheden van uiteenlopende aard.
Whitehead heeft een overtuigend tijdsbeeld van Harlem in verval weten neer weten te zetten, dat gebukt gaat onder geweld en vergeven is van corruptie. Rassen- en klassenongelijkheid spelen een grote rol. Huidskleur begrensd ambities en mogelijkheden, maar steekpenningen doen wonderen. Harlem Shuffle kun je zien als het literaire equivalent van de film Noir; het speelt zich af in een dreigende nihilistische wereld.
Carney belichaamt de gespleten wereld waarin (gekleurde) mensen leven. Hij wil een beter leven, maar moet daar concessies voor doen, die het daglicht niet altijd kunnen verdragen. Harlem Shuffle wordt in de derde persoon verteld. De verhaallijn is ingewikkeld, maar loopt goed door en zorgt toch ook voor verrassingen waardoor de spanning steeds voelbaar blijft. Er komen mooie metaforen in het verhaal voor.
‘Flessen met heldere siroop dansten als jongleerkogels in zijn handen.’
Het verhaal vergt aandachtig lezen, maar het vleugje humor maakte dat ik af en toe moest grinniken. De plot is zorgvuldig opgebouwd en laat goed de sociale hiërachie van criminele subculturen zien en wie de macht in handen heeft.
Whitehead heeft een beschrijvende stijl met oog voor detail, waarin Hotel Theresa een rol speelt. Dit was een bekende plek voor zwarte beroemdheden in de jaren zestig. Hij wisselt het beroven van Hotel Theresa af met hoofdstukken over de erbij betrokken personages, waardoor de lezer even afstand kan nemen. Er zijn verwijzingen naar onder andere radiomerken, bekende gangsters, liedjes, artiesten en films. Het tijdvak 1959 – 1964 komt op deze manier nog overtuigender binnen. En Whitehead is al bezig aan een vervolg op Harlem Shuffle, dat in de jaren zeventig afspeelt. Van mij krijgt het 4 sterren.
Eerder verschenen op Perfecte Buren
