Er wordt getracht een beeld te schetsen van de mens achter de kunstenaar
[Recensie] In het jaar 1495 is Leonardo da Vinci druk bezig met een opdracht waar veel belangstelling voor is: de muurschildering “Het laatste avondmaal”. Er is op dat moment sprake van grote politieke onrust in Milaan, waar Leonardo woont en werkt, en om in zijn levensonderhoud te voorzien is hij voor opdrachten deels afhankelijk van degene die op dat moment de macht uitoefent. In een wereld waarin de macht steeds wordt verplaatst en intriges en moord aan de orde van de dag zijn, moet Leonardo proberen om zich te blijven richten op dat waar hij zich eigenlijk mee bezig wil houden: de kunst. Ook als hij zich daarom steeds moet verplaatsen naar andere steden, samen met zijn trouwe knecht Salaï, die hij van kinds af aan heeft opgevoed.
Door de contacten die Leonardo opbouwt in zowel de religieuze als de politieke wereld, komt hij er achter dat er een aantal belangrijke wetenschappelijke boeken zijn verdwenen die voor een hoop beroering zouden zorgen als de inhoud ervan bekend zou worden gemaakt. En dat er mensen zijn die er alles aan willen doen om dat te voorkomen.
Op de achterflap van het boek wordt de indruk gewekt dat dit boek gaat over een gepleegde moord en een geheime boodschap in een schilderij, waardoor je als lezer verwacht een thriller te gaan lezen. Daarmee wordt je echter op het verkeerde been gezet. In Het geheim van Leonardo da Vinci wordt getracht een beeld te schetsen van de mens achter de kunstenaar in een politiek verdeeld Italië en wordt er amper ingezet op spanningsopbouw of de ontknoping van een mysterie.
Het is verfrissend om te lezen hoe Leonardo de wereld kan hebben beleefd. Hiervoor is mede gebruik gemaakt van de aantekeningen en schetsen die Leonardo maakte en die bewaard zijn gebleven. Hij worstelde met zijn afkomst (Leonardo is niet binnen een huwelijk geboren, wat hem destijds als bastaard bestempelde) en vooral met levensvragen, waar hij middels observaties en onderzoeken antwoorden op wilde krijgen. Zijn onderzoekende geest blijkt uit een gesprek dat Leonardo in het boek voert met zijn vriend Luca:
“Het is mij er veel meer om te doen goede woorden te vinden voor dingen, om de duizenden verschijnselen die ik waarneem een naam te geven, om de juiste terminologie uit te dokteren om ze te verwoorden. Ik onderschrijf denkbeelden niet omdat ze afkomstig zijn van Plato of Aristoteles. Ik onderschrijf ideeën alleen als ze stroken met wat de ervaring mij toont.”
Ook krijg je als lezer dingen te horen over Leonardo die je nieuwsgierig maken naar de persoon die hij was. Zo was hij in eerste instantie ongeletterd, maar leerde hij zichzelf schrijven in spiegelschrift. Ook was Leonardo bewust vegetariër, iets wat in die tijd nauwelijks voorkwam.
De schrijfstijl die Francesco Fioretti hanteert belemmert echter een vlotte leeservaring. Er wordt een groot beroep gedaan op aanwezige kennis bij de lezer van de politieke geschiedenis van Italië; als je die niet of nauwelijks hebt, zijn sommige gedeelten bijna niet door te komen omdat je de context mist. Ook de lange wiskundige verhandelingen zijn zonder een redelijk wiskundig begrip niet te begrijpen. Dat laatste is een gemiste kans, want als je dan toch een begrip als ‘de gulden snede’ aansnijdt, zorg er dan voor dat de lezer dit voor zich kan zien. De auteur heeft wel veel research gedaan en dat zie je terug in de waarheidsgetrouwe beschrijvingen van het politieke landschap, de kleding en de materialen die er destijds werden gebruikt.
Mijn verwachtingen waren misschien iets te hoog gespannen. Er is geen duidelijke verhaallijn; het predicaat ‘roman’ is niet passend, omdat er vooral veel informatie gegeven wordt die in een verhaalvorm is gegoten. De tekst op de achterflap suggereerde spanning die ik tijdens het lezen niet heb ervaren. Ik heb wel een beter beeld gekregen van de mens Leonardo da Vinci en vond het interessant om inzage te krijgen in zijn persoonlijke aantekeningen. Om die reden krijgt Het geheim van Leonardo da Vinci van mij drie sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
