Helene haar verhaal zal nooit vergeten worden
[Recensie] Berlijn, 1943.
In Het schooltje van Auschwitz wordt het verhaal verteld van Helene Hannemann, een Duitse vrouw die getrouwd is met haar zigeunerman Johann. Samen hebben ze vijf kinderen. Ondanks dat het leven in Duitsland niet makkelijk voor ze is, zijn ze dolgelukkig met elkaar. Op een dag staat Helene op het punt haar kinderen naar school te brengen. Halverwege de trap naar beneden wordt als snel duidelijk dat dit niet zal gaan gebeuren. De Gestapo houdt ze tegen en dwingen ze mee terug te gaan naar boven hun appartement in. Hier wordt het gezin verteld dat Helene haar man en kinderen gedeporteerd zullen worden. Dit alleen omdat ze van Roma-afkomst zijn. Tegen Helene, die natuurlijk van Duitse afkomst is, wordt kort en hard medegedeeld dat ze thuis mag blijven en maar een nieuw leven met een Duitse man moet gaan beginnen en zo zuivere Arische kinderen op de wereld kan zetten. Hier moet Helene absoluut niets van weten en weigert dan ook haar man en kinderen mee te laten nemen, ze staat erop ze niet in de steek te willen laten en als ze hen mee willen nemen dan zullen ze Helene ook mee moeten nemen. Helene wordt hierdoor samen met haar gezin op transport gezet naar het helse Auschwitz.
“Op bevel van Reichsfuhrer-SS Heinrich Himmler moeten alle Sinti en Roma van het Rijk in speciale kampen ondergebracht worden. ‘declameerde de sergeant. Waarschijnlijk had hij de woorden de afgelopen dagen al tientallen keren herhaald.”
Bij aankomst in Auschwitz worden Helene en haar man van elkaar gescheiden, haar kinderen blijven wel bij haar. Ze kan nu alleen nog maar hopen dat de nazi’s haar man niets aan zullen doen. Al snel wordt het in het kamp duidelijk dat Helene van beroep verpleegster is en wordt hierdoor gedwongen om te gaan werken onder de gevreesde kamparts Josef Mengele. Op het moment dat ze Mengele voor het eerst ontmoet kan ze zich nog lang geen voorstelling maken tot waar deze man later in staat blijkt te zijn. Josef Mengele vraagt Helene om een schooltje te starten voor de zigeuner kinderen in Auschwitz, ze kan het niet geloven dat hij dit meent, maar besluit uiteindelijk toch ja te zeggen. Ze hoopt hiermee het afgrijselijke leven in het kamp te kunnen verbeteren voor in ieder geval de kinderen.
“Ik zou ervoor zorgen dat het schooltje het beste zou zijn wat een concentratiekamp ooit gezien had. Eindelijk begreep ik waarom het lot me naar Auschwitz had gebracht en vielen de stukjes op hun plek: de scheiding van mijn man, die afschuwelijke eerste dagen – misschien was het dan toch niet allemaal voor niets geweest. Ik kon nu een beetje hoop brengen in het zigeunerkamp in Birkenau. Ik kon proberen zoveel mogelijk kinderen in leven te houden, totdat deze vreselijke oorlog voorbij was.”
Het verhaal van Helene Hannemann en haar vijf kinderen is echt gebeurd. Achterin het boek heeft de schrijver een stuk historische toelichting geschreven waar hij hier wat verder over uitweidt. Ik blijf het altijd een raar iets vinden om sterren te geven aan een boek als dit. Dit omdat het verhaal natuurlijk ongelooflijk heftig is, het is een deel uit onze geschiedenis die nooit had mogen gebeuren. Maar ook een die nooit vergeten mag worden in de hoop dat dit niet nog eens zal gebeuren. Mario Escobar heeft met dit boek een goed beeld gegeven van hoe het er toentertijd aan toe is gegaan. De kracht van Helene als echtgenote en moeder is zo ongelooflijk groot en mooi om te lezen, maar tegelijkertijd is het zo intens triest en verdrietig als je leest over wat al die mensen hebben moeten meemaken in dat verschrikkelijke kamp. En dat allemaal doordat iemand zijn haat zo nodig moest verspreiden. Ik zal en wil dat nooit begrijpen. Maar ondanks dat ik het moeilijk vind om sterren te geven voor een boek als dit, omdat ik het afschuwelijk vind wat er is gebeurd, ga ik dat natuurlijk wel doen. Mario heeft namelijk een enorm goed boek geschreven, het is intens verdrietig en ik heb het dan ook een aantal keren weg moeten leggen omdat ik er niet meer tegen kon, maar hij heeft absoluut laten overkomen wat hij wou bereiken met dit boek. Helene haar verhaal zal op deze manier nooit vergeten worden. Daarom ook een dikke 5 sterren!
“Alles loopt ten einde, als in een toneelstuk van Shakespeare. Het noodlot is onvermijdelijk, alsof de schrijver van dit macabere theatrale werk wilde dat bij het hele publiek de monden open zouden vallen. Onverbiddelijk tikken de minuten naar het laatste bedrijf weg. Nadat het doek is gevallen, blijft Auschwitz verder schrijven aan zijn verhaal van terreur en kwaad, maar zijn wij nog slechts zielen in het hellevuur die rondspoken in Hamlets kasteel, zij het zonder het vermogen om iemand te vertellen over de misdaden die tegen de zigeuners begaan zijn. Ik mis Johann. Ik heb geen idee wat er met hem is gebeurd, maar in de chaos die Auschwitz is geworden, vrees ik dat de nazi’s alle hinderlijke getuigen van hun misdaden uit de weg zullen ruimen.”
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
