Mensen die nadenken over de mens
In dit boek Hoe je een beter mens wordt zijn 19 denkers uit de 20e eeuw bij elkaar gebracht. Henk Smeijsters zegt in de inleiding: “De stelling die ik in dit boek verdedig is dat het goede persoonlijke leven en de goede samenleving bij jezelf beginnen” (p. 9). Dat kun je in eerste instantie alleen maar beamen maar wanneer je aan de andere kant om je heenkijkt in de huidige wereld dan lijkt het ook dat mensen van goede wil vooralsnog vaak het onderspit moeten delven. Zie Rusland waar de innerlijke, liefdevolle macht van rouwende mensen om de dood van Navalny zich bevindt binnen de onverbiddelijke kaders van de controlerende macht van de harde, onmenselijke staat. Ook is er Israël dat de oorlog in Gaza nog steeds doorzet ondanks grote zorgen en protesten vanuit de wereld.
Henk Smeijsters refereert daar stilzwijgend aan als hij opmerkt: “Ondanks allerlei crises waarin we ons bevinden, is dit een optimistisch en hoopgevend boek omdat het gebaseerd is op de overtuiging dat de mens zijn leven en de maatschappij vorm kan geven”(p. 10).
Martha Nussbaum
Dit boek kan gelden als een inleiding op de moderne filosofie. Er komen tal van bekende namen in voor zoals Jean Paul Sartre, Albert Camus, Martha Nussbaum en Peter Sloterdijk. De filosofen zijn in chronologische volgorde geplaatst en van ieder is een paginagrote zwart/wit foto opgenomen. In de titel van de hoofdstukken klinkt de essentiële boodschap van de filosofen al door. De opzet is overzichtelijk: eerst is er een introductie op hun leven en werk, vervolgens worden hun belangrijkste inzichten voor het thema van dit boek geschetst, dan komen actuele maatschappelijke ontwikkelingen in beeld en tenslotte zijn er “Enkele levenslessen die we daaruit af kunnen leiden”.
In de bespreking van de filosofen valt de nadruk op drie thema’s die in dit boek belangrijk zijn: karaktervorming van de mens – een open houding in de samenleving; persoonlijke ontwikkeling en cultureel erfgoed en het nemen van politieke verantwoordelijkheid en opkomen voor gerechtigheid
Enkele levenslessen
Mooi-menselijk zijn de levenslessen van Erich Fromm: wees behoedzaam, wees betrokken, wees behulpzaam en liefhebbend. Hannah Arendt legt heel andere accenten en wijst erop dat we het kwaad in de mens niet moeten onderschatten. Zij roept de mens op om politieke moed te tonen. Charles Taylor is belangrijk omdat hij zoekt naar “… een evenwicht tussen Verlichting en Romantiek, ratio en gevoel, onthechte natuurbeheersing en gehechte natuurverering”(p. 90). Hij wijst op zogenaamde hyperwaarden: het heilige en transcendente dat ons met elkaar verbindt. Dat is belangrijk in een tijd van verharding waarin mensen uit elkaar dreigen te groeien en politiek tegenover elkaar komen te staan.
Joep Dohmen komt ook voor in dit boek. Hij publiceerde onlangs zijn boek Iemand zijn. Filosofie van de persoonlijke vorming. Het is een leidraad en appèl om jezelf te – blijven – vormen in zelfstandige keuzen met aandacht voor levenswijsheid en ethische waarden.
Hoe je een beter mens wordt is een rijke bundel met essentiële menselijke waarden voor een zinvol bestaan.
Henk Smeijsters is andragoog, musicoloog en cultuurfilosoof. Hij publiceert in NRC, Trouw en Nexus.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
