Is er nog hoop voor het beloofde land?
[Recensie] De Amerikaans-Nederlandse schrijver en columnist Ian Buruma schreef enkele weken geleden een artikel in de NRC over de afnemende support voor Israël van Joden in de diaspora. Israël kon tot nu toe rekenen op onvoorwaardelijke steun van Joden in het ‘buitenland’, maar door de reactionaire en mensenrechten schendende politiek van Israël’s huidige premier Benjamin Netanyahu verliezen Joden wereldwijd de hoop op een goede afloop voor Israël. Buruma citeert Jake Auchincloss, Amerikaans Democratisch Congreslid en Joods. Die zei onlangs dat “Joodse kiezers in zijn staat Massachusetts er weliswaar verschillende meningen op na houden maar, zo voegde hij eraan toe, over één ding zijn ze het eens: Israël dreigt steeds verder af te glijden naar een illiberale staat. Ook de Anti-Defamation League, altijd sterk op de hand van het zionisme, heeft zich uitgesproken tegen ‘Joods racisme’ binnen de Israëlische regering.” In het artikel vertelt Buruma over de steun van antemieten als Trump en Órban. Die steunen Israël niet vanwege hun sympathie voor de Joden, maar vanwege de conservatieve politiek van Netanyahu. De titel van het artikel heet De valse vrienden van Israël.
Holocaust
In Coen Verbraaks interviewbundel Israël, de zoektocht naar het beloofde land is nog geen sprake van een afnemende steun voor Israël, maar zorgen zijn er wel. Vanwege het 75-jarige bestaan van de staat Israël intervieuwde Verbraak vijftien Joden met Nederlandse roots. Een deel van hen is Holocaust slachtoffer of kind van Holocaust slachtoffers.Ze zijn unaniem somber over de huidige situatie waarin Israël zich bevindt . In bijna elk interview komt het beeld naar voren van de hoop die de Joden hadden toen Ben Goerion in 1948 de staat Israël uitriep. Het nieuwe land zou een veilige haven zijn voor Joden van over de hele wereld. Joden die de Holocaust hadden overleefd trokken, tegengewerkt door de Britten, naar het beloofde land. Velen werden jaren tegengehouden en vastgezet op Cyprus. Het is niet voor het eerst dat mensen de oversteek in gammele bootjes maken over de Middellandse Zee, ook al is het nu van Noord-Afrika en Turkije naar Europa, en in die tijd van Cyprus (Europa) naar Israël.
Hans Knoop
De eerste jaren van de staat Israël bestonden uit hard werken, een land opbouwen. Israël bloeide en groeide en kreeg een democratie met een sterke sociaal-democratische koers. In de jaren zestig werd Israël van alle kanten bedreigd. Toen tijdens de Zesdaagse oorlog de Israëli’s verbluffend van zich afsloegen werd er in vele huiskamers van Joodse gezinnen in Nederland opgelucht ademgehaald. Voormalig Telegraaf correspondent Hans Knoop was net in Israël toen de oorlog uitbrak. Hij sliep dwars door het luchtalarm heen. Knoop zegt dat de overwinning van Israël een onverwachte opsteker was, of eigenlijk een regelrecht mirakel. “Alsof een matig boksertje uit Milwaukee-Zuid het opnam tegen Mohammed Ali en hem in de eerste ronde knock-out sloeg.” Knoop zou in de jaren zeventig zelf in het nieuws komen toen oorlogsmisdadiger Pieter Menten door zijn toedoen de gevangenis in ging.
Ouderwets vijanddenken
Vanaf midden jaren zeventig werd Israël steeds rechtser. De conflicten met de Palestijnen nemen toe, de partijen raken meer en meer vervreemd van elkaar. Tegenwoordig geloven steeds minder mensen in de tweestaten oplossing. De Israëlische politiek van de illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever drijft de bevolkingsgroepen in het oude land nog verder uit elkaar. “Israël is steeds religieuzer en nationalistischer geworden”, zegt Salomon Bouman, oud-correspondent voor o.a. NRC. “Het idee dat er op de Westelijke Jordaanoever een Palestijnse staat moet komen, leeft nauwelijks nog in de Israëlische samenleving.” 21. Schrijver en essayist Arnon Grunberg is nog scherper. Hij, en Grunberg is niet de enige in het boek, vindt dat het 75-jarige bestaan van Israël helemaal geen reden voor een feestje: “Israël is niet het licht der naties geworden, zoals sommigen hadden gehoopt. Het is een staat geworden die zich geassimileerd heeft met de regio waarin het land zich bevindt. Met een hang naar theocratisch denken en ouderwets vijanddenken.” Journalist Loes Gompes waarschuwt voor de afbraak van de rechtstaat: “Wat er nu gebeurt in Israël kan het einde van de rechtstaat zijn. Daarmee raakt ook een oplossing van het Israëlisch-Palestijns conflict steeds verder uit zicht.” Gompes vreest de opkomst van de steeds groter worden groep van extreemrechtse gelovigen in Israël. Israël wordt zo snel een totalitaire religieuze Joodse staat. Ze spreekt zelfs over een Joods Iran.
Is er dan geen enkele hoop voor Israël? De bekende architect Abel Cahen – hij ontwierp o.a. het nieuwe Van Abbe Museum in Eindhoven – ziet ondanks alle negatieve ontwikkelingen nog steeds lichtpuntjes. Palestijnen en Joden lijken sprekend op elkaar. “In feite is het één volk. Ze zijn allebei voortgekomen uit dezelfde voorvaderen.” Dat moeten ze zich uiteindelijk gaan beseffen volgens Cahen: “Hoe langer het duurt, het groter de haat en hoe dieper de kloof wordt tussen Joden en Arabieren. Maar ik ben ervan overtuigd dat die kloof ook zo weer te overbruggen is.”
Messias
Sommigen van de meer religieus georiënteerde geïnterviewden geloven dat de eindtijd eraan komt en dat een Messias Israël en de Joden gaat redden. Andere hopen op verlichte leiders, die het roer van nationalisme en geweld kunnen omgooien. Ondanks de sombere situatie in Israël blijven de meesten geïnterviewden hopen op een goede afloop voor het land en de volken die er leven. De Joden zijn een volk dat veel geleden heeft door de eeuwen heen. Als er iets positiefs in het boek van Verbraak zit, is het wel dat de meesten van deze Holocaust slachtoffers of nazaten van holocaust slachtoffers blijven geloven in een oplossing voor een betere wereld. Misschien is dat wel de belangrijkste les van dit mooie interviewboek: ook al is de situatie nog zo hopeloos, zonder hoop kan men niet, dat is de eerste stap.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
[RD1]Veel te lange zin
