Aan de wandel met een giraffe
[Recensie] Stel je voor dat je nog nooit een giraffe, of zelfs maar een plaatje ervan hebt gezien, en dan komt er opeens eentje door jouw dorpje wandelen. Dan is het toch wel een heel raar beest!
Een van de eerste giraffe’s in Europa was een geschenk van de gouverneur van Egypte aan de Franse koning Karel X. Zij arriveerde in 1826 per boot in Marseille en reisde vanaf daar te voet verder naar Parijs, begeleid door een entourage van een wetenschapper, verschillende verzorgers en koeien. Onderweg trokken ze overal flink wat bekijks. Over deze reis gaat het boek Kom Atir, kom.
Wie is Atir?
Het onderwerp van dit boek is dus best leuk en ook nog eens gebaseerd op een waargebeurd verhaal: de exotische giraffe die 880 kilometer lopend door Frankrijk trok waar de meeste mensen nog nooit een giraffe gezien hadden. Het verhaal wordt verteld vanuit twee perspectieven: dat van wetenschapper Étienne Geoffroy Saint-Hillaire en dat van Atir, de Soedanese verzorger van giraffe. Op basis van de titel van het boek had ik verwacht dat de giraffe Atir was, maar de giraffe bleek Zarafa te heten.
Saint-Hillaire is een bevlogen wetenschapper die Zarafa persoonlijk bij de Franse koning af wil leveren. Atir is met de giraffe meegestuurd en is als zwarte man ook wel een bezienswaardigheid in het Frankrijk van de negentiende eeuw. Uiteraard ontstaat er een voorspelbare bijzondere vriendschap tussen deze twee mannen.
Niet voor wandelaars
Verder gebeurt er in het boek niet bijzonder veel. Duidelijk is wel dat de schrijfster onderzoek gedaan heeft naar de reis die Zarafa, Saint-Hillaire en Atir maakten. Ze noemt vele dorpjes, plaatsen en personen bij naam, waardoor het verhaal soms meer feitelijke opsomming is dan een lekkerlezende roman. De hoofdpersonen krijgen een klein beetje te maken met tegenslag, deels gebaseerd op miscommunicatie, grotendeels gebaseerd op de slechte gezondheid van Saint-Hillaire. Hij had het kennelijk erg zwaar met het lopen, maar het is niet duidelijk of dit historisch accuraat is of dat de schrijfster dit geprojecteerd heeft. Achterin het nawoord schrijft ze dat ze medelijden had met Saint-Hillaire, die als 55-jarige 41 dagen achter elkaar zo’n 20 kilometer per dag moest lopen. Daarom heeft ze hem voor het laatste deel van de reis een rijtuigje ‘gegeven’. Dan moet ik toch denken aan de vele 55-plussers die bij de Nijmeegse Vierdaagse met gemak 40 of 50 kilometer per dag lopen.
De schrijfster heeft de route zelf niet gelopen, schrijft ze, maar met de auto afgelegd. Ik betwijfel of ze verder veel wandelervaring heeft. Dit blijkt namelijk niet uit hoe het boek geschreven is, wat enigszins frustrerend is als je zelf wel graag en veel loopt. Het is totaal niet herkenbaar en dat was toch wel leuk geweest in een boek dat over een wandeltocht gaat.
Voor wandelaars is dit boek dus geen aanrader. Voor wie dan wel? Misschien voor mensen die van giraffen houden en het niet zat worden om keer op keer te lezen wat een raar beest het is, en hoe het enthousiast onthaald wordt door mensen die nog nooit zo’n dier hebben gezien. Of voor mensen die eindeloze opsommingen van het Franse land leuk vinden, inclusief de planten die er groeien, de dieren die je er tegen kan komen, de dorpjes die er staan.
Historische context
Hoewel er dus duidelijk wel onderzoek gedaan is, ontbreekt toch historische context. Waar de relaties tussen een Egyptische gouverneur en een Franse koning een prima aanleiding zijn om de internationale politiek erbij te pakken en het verhaal wat spanning en diepgang mee te geven, wordt dit haast volledig genegeerd. Wel wordt er veel aandacht gegeven aan hoe weinig men in die tijd wist over bepaalde diersoorten in het algemeen en giraffen specifiek. Maar dat weet je na een of twee keer herhalen wel. Het verhaal blijft dus oppervlakkig en weinig historisch. In het nawoord blijkt ook dat de ontmoetingen met de meeste ‘echte’ personen verzonnen zijn en is niet helemaal duidelijk wat er dan wel allemaal echt is aan het verhaal.
Helemaal achterin staat nog een lijstje met historische gebeurtenissen per hoofdstuk. Deze zijn helaas niet heel duidelijk gelinkt aan de tekst en zijn vaak zo summier dat het lastig is om iets met deze informatie te kunnen.
Het historische aspect had dus zeker duidelijker en uitgebreider gekund, maar dat is natuurlijk geen vereiste voor een goed boek en bovendien een kwestie van smaak. Voor mij is het niet zo belangrijk hoe elk dorpje heet, en hoeveel mensen er steeds kwamen kijken naar de giraffe, maar het is goed mogelijk dat andere mensen hier heel blij van worden.
Tijdlijn
Het vervelendste aan Kom Atir, kom was de tijdlijn. Het perspectief springt zoals gezegd heen en weer tussen Saint-Hillaire en Atir, maar hierbij springt het vaak ook een stuk terug in de tijd. Hierdoor lees je bepaalde gebeurtenissen opnieuw, wat interessant kan zijn als een ander perspectief iets toevoegt, maar dat was hier bijna nooit het geval. Het maakte het dus vooral heel saai omdat je al weet wat er gaat komen.
Sommige mensen kunnen vast van dit boek genieten, maar ik ben niet een van die mensen. De opsommende schrijfstijl, gebrek aan degelijke historie en een overdaad aan herhaling maakten het een oninteressant geheel, ondanks het in essentie interessante onderwerp.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
