Hier spreekt een feministe
Wie nu nog pleidooien houdt voor de seksuele vrijheid van de vrouw haalt oude en achterhaalde koeien uit de sloot. De rechten zijn inmiddels verworven en dus zijn de tijden van de Dolle Mina’s definitief voorbij, denken we. Maar er zijn tekens die erop wijzen dat een derde feministische golf ons land aan het overspoelen is, en wel die van de Dolle Amina’s. Het woordspelletje is de wereld ingestuurd door Naema Tahir, een jonge mensenrechtenjuriste met Pakistaanse roots, een ambitieuze vrouw die geboren is in Londen, gestudeerd heeft in Leiden en momenteel in Straatsburg werkt. Ze publiceerde in 2004 de non-fictietitel Een moslima ontsluiert, maar Kostbaar bezit is haar literaire debuut.
De drie verhalen in deze bundel hebben allemaal betrekking op jonge vrouwen in Pakistan. In één tekst gaat het om een meisje, de puber Nargis die opgroeide in Tilburg maar in haar land van herkomst voor het eerst de liefde bedrijft, met haar oom weliswaar. In de andere gevallen is het een meer zelfbewuste vrouw die met een gearrangeerde man haar huwelijksnacht beleeft. Of, in het laatste relaas, een vrouw die naar niets anders verlangt dan de overgave aan haar kersverse echtgenoot. Het zelfbewustzijn en de eigen wil staan voorop in de levensqueeste van de vrouwen. De boodschap is duidelijk: in weerwil van de koranwetten, van de mannelijke machtspositie en van de voorgeschreven tradities, moet de vrouw haar seksualiteit bejegenen alleen zoals het haarzelf behaagt.
Neem nu bijvoorbeeld ‘Bruidsnacht’, het verhaal waarin een medicijnenstudente tot in detail de belangrijkste dag van haar leven, die waarop ze de huwelijksplechtigheid aflegt, uit de doeken doet. Met een grote precisie toont Tahir ons hierbij de rituelen die daarbij horen, het smakelijke eten, de glimmende pracht van de zware sieraden van de bruid en tot slot het moment suprême, de maagdenproef. Vooral voor de vrouw, en de eer van haar familie, is het van het allergrootste belang dat ze onaangeraakt die nacht binnentreedt. De gevestigde principes willen namelijk dat het paar de volgende morgen een bebloed laken uit het raam hangt. Het is voor deze bruid echter een klus die niet zonder stiekeme foefjes geklaard kan worden omdat ze zich al een aantal keer eerder seksuele escapades met vriendjes heeft veroorloofd. De proef brengt daarom een beklemmende, onnatuurlijke spanning mee. Ondanks dat laat de pasgetrouwde zich niet kennen. Ze heeft geen spijt van wat ze heeft gedaan, en vol zelfvertrouwen stort ze zich in haar maagdenrol.
Samen vormen de vertellingen van de drie vrouwen een vurig pamflet tegen de seksuele onderdrukking van de vrouw. Een genuanceerd standpunt biedt het niet, elk verhaal is in wezen een illustratie van hoe een moslima invulling zou kunnen geven aan de vrijheid die haar toebehoort. Vooral in de vertellingen over het pubermeisje en de bruid voert de eenzijdigheid van het feministische perspectief zo duidelijk de boventoon dat hij irriterend werkt.
Wat Kostbaar bezit echter iets extra’s geeft ten opzichte van andere feministische literatuur die geworteld is in de West-Europese maatschappij, is het exotische tintje dat de hele bundel omgeeft. Tahir slaagt er redelijk in de klamme Aziatische hitte en de passie die juist in zo’n klimaat ten volste kan opbloeien, tot leven te wekken. Ze heeft veel oog voor de sensuele trekken van de Pakistaanse cultuur. Als geen ander deel in de wereld lijkt het land een natuurlijke uitnodiging tot hartstocht en begeerte, terwijl net die lust daar nog als een ongehoorde zonde geldt. Het boek opent de ogen van westerse vrouwen die de macht over hun eigen lichaam al als iets vanzelfsprekends beschouwen.
Maar het multiculturele klimaat van Kostbaar bezit maakt het nog niet tot een goed boek. Aan de schoolmeisjesachtige uitglijders die je af en toe tegenkomt merk je dat Tahir nog geen perfect geoefend schrijfster is. Bovenal, en dat is erger, dringt de moraal zich hinderlijk zwart-wit aan je op. De waarheid rond moslima’s en hun seksualiteit steekt momenteel wel heel wat gecompliceerder in elkaar. Hiermee aas ik er trouwens niet op het nobele doel waar Naema Tahir zich voor inzet te veroordelen; ze houdt wel degelijk een waardevol betoog, maar dit had ze beter in een manifest kunnen uitdragen dan in een verhalenbundel.
