Verhalen over moedige vrouwen
[Recensie] “Ik ben vernoemd naar meisjes of vrouwen die voor mij nooit meer dan schimmen zijn geweest. Zeker weet ik dit allemaal niet. Mijn ouders leerden mij geen vragen te stellen. Ze verboden het niet, maar een kind leert stilte lezen.” Aldus hoofdpersonage Noa op bladzijde 17 van Kukuruznik, een goede binnenkomer en een duidelijk citaat dat de sfeer van het boek goed weergeeft.
Noa is pas 25 jaar wanneer ze haar vader verliest, haar moeder overleed toen Noa nog jonger was. Haar ouders hebben een traumatische geschiedenis, zij waren de enige van hun Joodse families die levend terugkwamen uit de concentratiekampen. Wat zij daar allemaal gezien hebben, daarover werd niet gepraat. Wanneer Noa’s vader overlijdt erft zij het ouderlijk huis in het oude centrum van Amsterdam en een kistje met documenten over vliegeniersters van over de hele wereld. Het zijn brieven, krantenknipsels, naslagwerk en ander soort documenten. In eerste instantie snapt Noa niet waarom haar vader deze persoonlijke geschiedenissen verzamelde, maar ze gaat op onderzoek uit en vindt tijdens haar zoektocht ook antwoorden over het verleden van haar ouders. Hoe meer ze te weten komt over haar familiegeschiedenis, hoe meer ze zich van de rest van de wereld afzondert. Een vriend van Noa’s vader, Guido, probeert haar het gewone leven weer in te trekken.
De verhalen over de vliegeniersters is de tweede verhaallijn in deze roman. Het zijn verslagen over allerlei moedige vliegeniersters. Zo heb je het levensverhaal van de eerste zwarte vrouwelijke piloten uit Amerika, Rosy Rose. Er is een verhaal over Kukuruzniks, dit zijn lichtgewicht en zeer brandbare landbouw vliegtuigjes uit Rusland, waarin dappere jonge vrouwen tijdens de Tweede Wereldoorlog leerden vliegen in het donker, om de vijand te kunnen bombarderen. Maar er is ook een serie brieven van een jonge moeder aan haar verongelukte echtgenoot. Hoewel de vrouwelijke piloten allemaal, onvermijdelijk, dezelfde zaken zoals vooroordelen, materiaalpech, en weersomstandigheden moeten overwinnen, zijn de verhalen allemaal uniek op hun eigen manier en stralen ze een moed en ambitie uit waar veel inspiratie uit te halen valt.
Achterin in de verantwoording legt Saskia Goldschmidt uit hoe ze op dit verhaal idee is gekomen. Tijdens het onderzoek naar haar eerste roman, De hormoonfabriek, kwam ze een krantenartikel tegen over de teruggevonden vermiste, maar ongedeerde, Franse aviatrice Maryse Hilsz. Het verhaal van deze vliegenierster liet haar niet meer los en tijdens uitgebreid onderzoek ontdekte Goldschmidt dat Hilsz bij lange na niet de enige vrouw was die in de beginjaren van de luchtvaart langeafstandsvluchten, stuntshows deed en vliegrecords verbrak.
Naast deze twee verhaallijnen zit nog een derde bijzonder plot in de roman verwerkt, namelijk dat van de ‘bijzondere beestjes’. Goldschmidt verdiepte zich tijdens haar onderzoek naar de vliegeniersters ook in alles wat met vliegen te maken heeft en kwam zodoende uit op het verhaal van een bijzondere duif, vertelt ze in een interview met Bazarow. Hierdoor kwam ze op het idee om in Kukuruznik ook verhalen te verweven van vliegende dieren die iets bijzonders te vertellen hebben. Mijn persoonlijke favoriet is het verdrietige verhaal over de schildwachten, dit zijn gele kanaries, die aan het einde van de 19de eeuw grootschalig werden ingezet door mijnwerkers om ondergronds vroegtijdig te ontdekken dat er gifstoffen aanwezig waren. Door de snelle ademhaling van de vogeltjes sterven zij eerder aan kleur- en geurloze gifstoffen, waardoor de kompels op tijd kon ontsnappen.
Deze drie onderdelen in Kukuruznik verweven zich tot een prachtig geschreven roman. Het boek staat vol met mooie en ontroerende zinnen en het verhaal an sich kan zeker dienen als een inspiratiebron om zelf ook moedig te zijn. Hoewel er behoorlijk wat perspectieven of verhalen naar voren komen, blijft het een goed te volgen roman en daardoor zeker een aanrader voor de jonge lezers.
Over Saskia Goldschmidt
Saskia Goldschmidt (1954) debuteerde in 2011 met Verplicht gelukkig, portret van een familie, waarin ze haar achtergrond en de verzwegen verhalen van haar (vermoorde) familieleden tijdens de Tweede Wereldoorlog onderzoekt. Daarnaast beschrijft ze hoe trauma’s van ouders, behept met overlevingsschuld, worden doorgegeven aan de naoorlogse generatie. Daarnaast schreef ze de romans De Hormoonfabriek, De Voddenkoningin en Schokland. Tevens bracht ze in 2021 het dagboek van Renata Laqueur (ex-vrouw van haar vader), Dagboek uit Bergen-Belsen, opnieuw uit. Lees ook hier het Bazarow interview met Saskia Goldschmidt.
–
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
