Volop spanning uit een rijk op retour
Bij het woord Novitsjok moest ik meteen denken aan het sterke zenuwgif, in de jaren zeventig ontwikkeld in de Sovjet-Unie. In 2018 werden de Russische vader en dochter Skripal ermee vergiftigd en twee jaar later de Russische activist Alexander Navalny. Dit gif staat centraal in Novitsjok, de tweede thriller van Fedor de Groot (1967). Met zijn eerste thriller Sønderho kwam hij op de derde plaats in de VN Thrillergids Publieksprijs 2022.
In Novitsjok spelen actuele thema’s een rol: de Russische expansiedrift, klimaatverandering en de overbevolking van onze aarde. De thriller was overigens al af voordat Rusland Oekraïne binnenviel. In het boek heeft de Russische generaal Makarov grote ambities in zijn streven naar een groot Russisch rijk. Je ziet meteen een parallel met de Russische president Poetin. Makarov zit bij de GROe, de werkelijk bestaande Russische inlichtingendienst die betrokken was bij de vergiftigingen van Skripal en de beïnvloeding van de Amerikaanse presidentsverkiezingen in 2016.
Verstopte historische elementen
Het is typisch Fedor de Groot om in zijn thrillers allerlei historische elementen te verstoppen, waardoor zijn verhalen realistisch worden. Zoals de proloog die zich afspeelt in de chemische en biologische wapenfabriek Aralsk-7. Deze plek, het eiland Vozrozhdeniye werd ook wel Anthrax-island genoemd. Zoek op internet en je vindt er een huiveringwekkende documentaire over.
De Groot heeft een spectaculaire filmische opening geschreven. Op Aralsk-7 vinden we op 26 oktober 1989 de 25 jarige Jelina Semyoniva (een Amerikaanse agente) die naast ‘The Beast from the East’ generaal Makarov staat. Hij heeft 300 ampullen novitsjok besteld. Jelina wilde die ‘veilig stellen’, maar Makarov wil ze in voor minder vreedzame doelen inzetten. “Hoeveel is nodig voor een stad als… Detroit?” Zover komt het niet. Nog niet.
Een versnipperd Stasi-dossier uit 1989
Als onderzoekster Suze in Berlijn vele jaren later een versnipperd Stasi-dossier ontdekt uit 1989 waar de juiste mengverhouding in staat voor novitsjok, informeert zij haar ex-geliefde, rechercheur Monika Hedegaard die bij Europol werkt. Die betrekt haar zus erbij, rechercheur Isabel. Beide zussen waren het rechercheduo dat ook in Sønderho optrad. Er ontstaat een nagelbijtend spannend verhaal tussen Monika, Suze, Isabel en Jelina enerzijds en Makarov en de zijnen anderzijds, dat culmineert in een zinderende ontknoping. Intriges, complotten, wantrouwen, vertrouwen, liefde, machtsvertoon en machtswellust het komt allemaal aan de orde.
De Groot slaagt er ook nu in een geloofwaardige thriller te schrijven, het gevolg van grondige research. Er zijn de nodige verwijzingen naar feiten uit de geschiedenis en bestaande locaties De historie is organisch verweven met het verhaal dat hij vertelt, met de fictie dus. In het begin van het verhaal staat Jelina centraal en pas na een pagina of zeventig komen Monika en Isabel in beeld. Allemaal hebben ze hun eigen verhaal, hun eigen geheimen. De draadjes van al die kleine verhaallijnen haken zorgvuldig in elkaar. Daarbij zijn er nog de verspringingen in de tijd en plaats, flashbacks en plotwendingen. Een enkele keer vraag je je af of zo’n flashback niet gebruikt wordt om als een deus ex machina iets te verklaren.
‘Een dode is een tragedie, eenn miljoen doden is statistiek’
De Groot schrijft vol vaart compacte hoofdstukken, korte scenes, maar altijd is er nuance te vinden of een leuke verbinding. Zo vielen mij de citaten van Stalin op die Makarov gebruikt: “Met zijden handen maak je geen revolutie” en “een dode is een tragedie, één miljoen doden is statistiek.” Ze geven het karakter van Makarov goed aan.
Leuk zijn ook de verbindingen naar muziek en kunst. Jelena die in het stof bijt aan het begin van het verhaal wordt verbonden met ‘Another one bites the dust’ van Queen. En wanneer Jelena in Akarmara (ook zo’n spookstad uit de Sovjet-tijd) in haar verwoeste appartement komt heeft ze een associatie met het schilderij van Kandinsky, Compositie VIII. De Groot slaagt erin je verbeelding aan het werk te zetten. Ga mee op ontdekkingsreis met De Groot. Spanning verzekerd.
–
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
