In zijn memoires benadrukt Vamba Sherif de kracht van het doorgeven van verhalen
[Recensie] Ik heb het genoegen om Vamba Sherif te ontmoeten. De schrijver draagt altijd een hoed en daaraan herken ik hem als hij voor het Centraal Station op me wacht. Hij staat te popelen om na onze afspraak zijn broer, die in Amerika woont, op te halen van Schiphol, zegt hij. Al vijfentwintig jaar heeft hij hem niet meer gezien.
Geheime familiedocumenten
We pakken een tram naar het Rembrandtplein en strijken neer in Café Schiller, waar we praten over schrijven, literatuur, leven en liefde. Hij straalt trots uit, deze daadkrachtige man. Kenmerken die ik terugzie in de korte krachtige zinnen waarmee hij zijn memoires schrijft. Ongekende liefde is geschreven als een lofzang op het leven, aan de bijzondere vrouwen in zijn bestaan. Bendu, zijn dochter, is de aanstichtster van het schrijven van het verhaal. Haar foto siert dan ook de omslag van Ongekende liefde. Op tienjarige leeftijd vraagt ze haar vader het leven van haar oma, haar naamgenote, en de omgeving waarin papa opgroeide voor haar vast te leggen. Wat mij betreft is hij daar goed in geslaagd. Het is een aangrijpende autobiografie die zich grotendeels afspeelt in landen waar verhalen en mythes nog betekenis hebben. Zoals Liberia de geboortegrond van Sherif. Daar groeit hij op in een familie bestaande uit intellectuelen en wetenschappers. Een familie waarin vrouwen een dominante rol spelen. Zijn oma zorgt voornamelijk voor hem. Met haar heeft hij dan ook een sterkere band dan met zijn moeder. Vamba is een nieuwsgierige jongen. Dat brengt hem in problemen als hij een verboden ruimte betreedt en daar geheime familiedocumenten leest. Hij wordt betrapt, zijn grote familie komt bijeen in de compound alsof het een rechtszaal is. Eén familielid treedt naar voren. Het is een kleine man die elke dag rondslentert met een boek onder zijn arm. Maar hij is een van de velen die het niet lukt de status van geleerde te bereiken. Dus doet hij of hij er een is en neemt zijn rol als rechter in. “Kind, wie heeft je gevraagd die heilige boeken te lezen?” zei hij. Het getuigde van lef dat hij het woord durfde te nemen in het gezelschap van al die belangrijke mensen. Ik had geen passend antwoord.
Plicht om te straffen
Vamba heeft niet door dat de man wil dat hij zijn moeder noemt. Hij zwijgt.
De familie oordeelt hard, maar zijn moeder, die het hart is van de familie, mag blijven en moet haar zoon straffen. Zijn moeder zegt dat het beter is als hij ergens opgroeit waar niemand hem pijn kan doen en stuurt hem weg. Zijn oudste broer heeft een aanstelling als docent aan de universiteit van Koeweit; Sherif verhuist daarheen.
Net in Koeweit aangekomen, krijgt hij de boodschap dat zijn oma is overleden. Nu begrijpt hij de signalen van zijn moeder en grootmoeder tijdens zijn afscheid.
Escapisme
In Koeweit gaat hij naar school en werkt daarnaast in een winkel. Een welkome afleiding voor hem. Hij beschouwt het als een soort escapisme. Jongens en meisjes bezoeken de winkel om foto’s van hun helden te kopen en hebben er veel geld voor over. Het leven van Sherif beperkt zich voornamelijk tot de school, de winkel en het appartementencomplex. Zijn bewegingsvrijheid wordt niet beperkt en hij beheerst de taal. Maar desondanks maakt zijn leven als scholier niet echt deel uit van het leven in Koeweit. Hij maakt zich zorgen om zijn familie. Liberia wordt binnengevallen door Charles Taylor en zijn rebellenleger. Vamba kan geen contact meer opnemen met zijn moeder die spoorloos verdwenen lijkt. De sfeer in Koeweit wordt ondertussen ook al grimmiger als Saddam Hoessein het land bedreigt.
“De snel veranderende situatie in Koeweit en de alarmerende berichten uit Liberia versterken mijn gevoel van eenzaamheid en machteloosheid. Ik bleef maar denken aan mijn moeder die haar enige zoon moest missen.”
Vluchteling
Sherif vlucht weer, nu naar de grens met Jordanië. De schrijver vertelt over zijn ontberingen als vluchteling. Toch sijpelt in het boek steeds optimisme en hoop door. Het is een indrukwekkend verhaal over verscheurde families, verscheurde landen en een verscheurd paspoort om uiteindelijk in Nederland neer te strijken.
Hij kijkt me aan met pretoogjes en vertelt trots over zijn eigenzinnige dochter. Ze heeft gezegd altijd in haar geboortedorp in Nederland te willen blijven wonen. Sherif herkent dat gevoel. “We hechten aan de plekken die het ritme van ons leven bepalen.”
“En toch is Bendu zich heel bewust van haar Afrikaanse wortels,” vertelt hij blij. “Zij moedigde me aan dit verhaal te vertellen. In Bendu’s ogen ziet hij zijn moeder terug. Zo wordt zijn moeder die hij nooit meer terugzag onderdeel van zijn dochters identiteit. Sherif is met een christelijke, Europese vrouw getrouwd. Twee werelden die samensmelten.
“Ik zie dat jij, mijn dochter, de schakel bent tussen die twee werelden, de brug die mijn wereld met die van je moeder verbindt.”
Wijze levenslessen
Aan het einde van het boek geeft hij Bendu nog een paar bladzijden met wijze levenslessen mee. Hij schrijft:
“Je bent een kind met een uniek verleden en een toekomst die je kunt buigen naar je eigen wil. Je komt voort uit een amalgaan van invloeden: Afrikaans, Europees, islamitisch, Joods en christelijk.
Je bent de wereld, naamgenoot van mijn moeder.
Dus leef.”
Sherif en ik eindigen het gesprek luchtig. De schrijver grapt als een kaaskop over hoe veel fietsen van hem gestolen zijn. En ook uitgerekend op de avond dat hij voor het eerst met een meisje afsprak om op de fiets naar de film te gaan. We delen nog wat boekentips en nemen afscheid.
—
Eerder verschenen op Elders literair
