Een verborgen familiegeschiedenis
Vijf levens in de schaduw.
Als de zelfverzekerde en goed opgeleide Alma Bimmerman in 1875 op het stoomschip naar Indië stapt om naar haar verloofde te reizen met wie ze als handschoentje al getrouwd is, is ze ervan overtuigd dat haar een geweldig leven wacht. Maar bij aankomst op de rede in Batavia krijgt zij de treurige mededeling dat haar bruidegom aan koorts is overleden. Alma is tweeëntwintig jaar en weduwe. Maar één ding weet zij zeker, ze keert niet naar Nederland terug. Ze zoekt haar weg, vindt werk en toont zich wars van alle conventies door als keurige ‘witte gouvernante’ in dienst te treden van de sultan van Yogya. Zij is daarmee de enige Europese vrouw in zijn gevolg, ze is trots op haar onafhankelijkheid en onderwerpt haar jonge pupillen aan een bepaald feministisch programma. Zij wordt zeer gewaardeerd aan het hof. Zij trouwt na enkele jaren met bosbouwer Anton Berkhout, krijgt samen met hem vier kinderen en schrijft feuilletons en roman, die alle een Indisch karakter dragen en met graagte worden gelezen. Als Anton in 1889 ziek wordt – de tropen slopen hem – vertrekt het stel terug naar Nederland. Het valt Alma zwaar, die terugkeer. Maar ze blijft schrijven en het feminisme trekt sporen in werk en leven. Zij is de stammoeder uit dit boek van sterke vrouwen. Maar écht bekend wordt ze nooit. Wie haar op Wikipedia zoekt, zoekt vergeefs vertelt Jutta Chorus. Dat is nu voorbij: Chorus gaf Alma een plaats.
Haagse post
Alma’s oudste dochter Elly studeerde als eerste af aan de tegenwoordige Landbouw Hogeschool en Universiteit Wageningen. Een slimme meid. Zij trouwde en zette haar volle licht onder de korenmaat om plaats te maken voor haar man. Geen dochter haar moeder waardig. Haar beide dochters, Alma’s kleindochters, Sylvia en Elly Brandt Buys vormen de derde generatie vrouwen. Sylvia werd hoofdredacteur van de Haagse Post, ze was de enige vrouw op de redactie en mocht haar redacteuren graag ‘de heertjes’ of ‘die krengen van jongens’ noemen. Sylvia gebruikte haar erfenis om het blad op te kopen.
Haar zus Elly was bekend en geliefd als fotograaf en fotomodel. Sylvia’s dochter Lily Veenman tenslotte werd filmregisseur en assisteerde Federico Fellini bij La Dolce Vita. Zij maakte ook zelf een aantal films en assisteerde haar echtgenoot Fons Rademakers.
Chorus leerde Lily Veenman, de jongste loot aan haar ‘vrouwenstam’ kennen als vriendin van haar schoonmoeder. Als ze bij haar logeert in Collevecchio in Midden-Italië vertelt Lily zoals vaak verhalen over haar moeder, grootmoeder en overgrootmoeder. Ze vertelt ook dat ze ergens een koffertje vol brieven, foto’s en ander materiaal moet hebben, maar ze is helaas vergeten waar dat ligt.
Als Jutta Chorus het bewuste koffertje vindt in haar logeerverblijf en daarmee naar Lily toegaat ontsluit deze voor haar het verleden. En Jutta schrijft aan de hand daarvan dit boek over Alma’s dochters.
Korenmaat
Het is een bijzonder boeiend boek. Lezend reis je mee in anderhalve eeuw geschiedenis, pak je de sfeer op van de tijd waarin de getalenteerde dochters leefden.
Jutta Chorus is de mening toegedaan dat deze vrouwen in de schaduw leefden. Zij stelden zich op buiten het licht dat hun mannen verspreidden. In deze tijd zouden ze bekender geweest zijn, meent zij. Dat vraag ik mij af. Er waren ook in de tijd van Alma en haar dochters al geëmancipeerde vrouwen genoeg die hun sporen trokken in de tijd. Maar niet iedere vrouw wílde dat, capaciteiten of niet.
Mijns inziens zetten zij zélf hun licht onder de korenmaat. De oudste, Alma, was de meest feministische, de andere vrouwen zetten zelf een (klein) stapje terug, vanwege conventies of uit bescheidenheid, of (Sylvia bij echtgenoot mr. G.B.J. Hiltermann) voor hun ijdele man.
Het maakt het boek over Alma’s dochters niet minder fascinerend. Meeslepend geschreven, een boek om in één adem uit te lezen. Een geweldig boek over vrouwen die het licht ten volle verdienden. Het verhaal wordt trouwens binnenkort verfilmd.
—
Ook verschenen op LeesKost
