Fraaie overzichten van ons menselijk bestaan
In 300 kaarten wordt de ontwikkeling van de aarde en de mensheid weergegeven in een aantal hoofdstukken die – lange – tijdperken behelzen. De kaarten in deze hoofdstukken gaan van de oerknal tot actuele ontwikkelingen.
In de inleiding wordt verteld dat 2000 jaar geleden de eerste kaarten van de toenmalig bekende wereld werden vervaardigd en ook wordt het begrip atlas hier uitgelegd: ‘Een atlas is meer dan een optelsom van losse kaarten’.
Alle hoofdstukken kennen een begindatum maar geen einde omdat het processen zijn die doorlopen. De tijdslijn van pagina 13 brengt de opzet van Atlas van de aarde en de mens helder in beeld. De kaarten zijn helder van opbouw en mooi van vormgeving en bieden in beknopte vorm veel informatie over tal van onderwerpen die aan de aarde en de mens zijn gerelateerd.
Oerknal
Fascinerend is het oudste beeld van het heelal dat dicht bij de oorsprong ligt, namelijk 380.000 jaar na de oerknal. Het beeld is vastgelegd door ruimte-telescoop Planck. Vele kaarten laten vervolgens de ontwikkeling van de aarde zien, de platen van de aard en de gevolgen daarvan in de vorm van aardbevingen. Ook vulkaanuitbarstingen worden zichtbaar gemaakt. De aantallen slachtoffers van dit natuurgeweld zijn indrukwekkend.
Interessant is het gegeven dat Aristoteles al klimaatzones kende en prachtig is de kaart uit 1277 waarop deze staan aangegeven. Fraai is de kaart die de geschiedenis van het leven laat zien: een proces van 3,8 miljard jaar evolutie. Tal van kaarten werken deze ontwikkeling in diverse tijdperken en werelddelen verder uit. Ook de kaart met de stamboom van de mens is boeiend om te zien.
Opmerkelijk is de kaart met bonthandel waaruit blijkt dat deze in Europa al vanaf de 11e eeuw belangrijk was.
Domesticatie
Hoofdstuk 5 is gewijd aan de domesticatie vanaf 12.000 jaar geleden en deze periode komt al dichter bij onze huidige wereld. Hier is aandacht voor het gebruik door mensen van planten en dieren, landbouw en jacht, bodemgebruik en edelmetalen maar ook epidemieën en de geschiedenis van alcohol krijgen aandacht.
Actueel is wat Descartes zegt: “Wij kunnen een praktijk vinden waardoor wij, de kracht en de werking kennende van vuur, water, lucht, de sterren, de hemel en alle andere lichamen die ons omringen … ze op dezelfde manier kunnen gebruiken en ons zo meester en bezitter van de Natuur kunnen maken” (p. 220).
De huidige tijd laat ingrijpend zien dat dit gebruik zijn grenzen is genaderd en heeft overschreden met alle gevolgen van dien. Actuele ontwikkelingen van natuur en klimaat worden ook in kaart gebracht.
Dit boek biedt een behoorlijk volledig overzicht van vele facetten van de aarde en mensheid maar architectuur, cultuur en kleding ontbreken. Misschien een onderwerp voor een nieuwe atlas?
Christian Grataloup is emeritus hoogleraar geografie aan de universiteit van Parijs. Hij publiceerde eerder in een soortgelijke opzet Atlas van de wereldgeschiedenis.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
