Spannende middeleeuwse verhalen
De kroning van de vorst die nu door het leven gaat als de Britse vorst Charles III riep nogal gemengde reacties op. Van kritiek op het overleefde spektakel tot ademloze bewondering voor het stijlvolle ritueel waarin het VK zijn verleden hoog wist te houden. Eén ding bleek onmiskenbaar: ceremonies, plechtige gebaren en vaste formules doen ertoe, ten goede of ten kwade.
Rituelen
Daarin verschilt de huidige tijd niet van die van zo’n 1000 jaar geleden, stelt Mariëlle Hagerman vast in De kleren van de keizer. Het boek is het resultaat van een onderzoek naar “rituelen en media in de tijd van Karel de Grote”, zoals de ondertitel luidt, en waarop ze in 2001 promoveerde. Even zorgvuldig als onderhoudend analyseert ze daarin kunstvoorwerpen, schilderingen, miniaturen en kroniekverslagen die onder haar pen onvermoede betekenissen krijgen.
Geheimschrift
Intriges, machtspolitiek, verraad en verzoening verbergen zich in een geheimschrift van iconografie en stilistische conventies. De positie van een vorst op een ivoorsnede, zijn houding op een miniatuur, het ceremonieel waarmee hij ontvangen wordt (of dat hem juist wordt ontzegd): aan alles valt voor de goede verstaander af te lezen hoezeer hij in aanzien staat, geldt als een ‘goede vorst’ (of niet) en wie er uiteindelijk aan de touwtjes trekt.
Politiek
Dat levert spannende verhalen op, waarin de middeleeuwers maar weinig van ons blijken te verschillen. Grote politiek en kleinzielige emoties gaan hand in hand – om uiteindelijk neer te slaan in protocollen, symbolen en rituelen die de betekenis die de Geschiedenis ingaan. Toen net als nu.
“Toen Karel de Grote in 806 zijn rijk in een testament verdeelde onder zijn drie […] zoons, [werd] de oorkonde naar de paus gestuurd, die deze eigenhandig ondertekende,’ vertelt Hageman. Vandaag de dag zijn wel de technieken maar niet de riten fundamenteel veranderd. “Het ondertekenen van een overeenkomst is nog steeds aanleiding voor media-aandacht, een uitgelezen moment om een verbintenis te filmen of te fotograferen.”
Biograaf
Is dat voor de Britse vorst die in vroeger tijden “Karel III” genoemd zou zijn, een geruststellende gedachte? Maar ten dele. Want hoe belangrijk het ritueel ook is, de feitelijke macht blijft een hard gegeven. De Merovingers die moesten wijken voor Karel de Grote hebben dat al moeten ervaren. Diens biograaf beschrijft hen “met hun lange haar – een teken van hun koninklijke status – als belachelijke anachronismen”. Is een rite eenmaal ontaard in folklore, dan is er geen redden meer aan.
—
Ook verschenen op Twitter/X en Linkedin
