Lezen en schrijven om te overleven
Vorig jaar stelde literatuurkenner Mireille Berman, tegenwoordig werkzaam bij het Letterenfonds, een boekje samen over de toekomst van de literaire uitgeverij vanwege het twintigjarige bestaan van uitgever Cossee. In dit boekje, getiteld Het belang van de boerenzwaluw, schrijft Elte Rauch in haar bijdrage: “Door te blijven lezen, schrijven en het wezenlijke boek uit te geven, blijven we ons bewust van onszelf, en van elkaar. Lezen is delen. Lezen is geven. Geven om jezelf, om de ander, jouw verhaal, haar verhaal, zijn verhaal, het verhaal, ons verhaal. Lezen is doorgeven, uitgeven, weggeven. Lezen is een oefening in solidariteit.”
Rauch is oprichter en uitgever van HetMoet, een kleine kwaliteitsuitgeverij in Amsterdam. Dit voorjaar debuteerde ze als schrijver met de roman Een vrouw met mooie borsten. Niet bij haar eigen uitgeverij, maar bij Cossee. Elke letter van Rauchs citaat uit het boekje Het belang van de boerenzwaluw gaat op voor haar roman. Dit fictieve dagboek geeft de lezer een intieme kijk in het leven van Veere Wachter. Veere is een bijna veertigjarig vrouw die midden in het leven staat. Ze schrijft verhalen voor het fictieve tijdschrift Contrast, werkt met collega Erik aan een boek, woont samen met de liefde van haar leven, de bijna gepromoveerde Krzys maar is ook hevig verliefd op Janna, “die vreemde nieuweling in mijn leven”. In haar dagboek, dat begint in januari 2019, doet ze op een vrolijke manier verslag van haar leven, met de nodige zelfspot en aarzelingen. Verwondering en levenslust wisselen elkaar op elke pagina af:
“Ik wil morgenochtend beginnen met mijn nieuwe routine […] van vroeg opstaan, om 08.00 uur op kantoor zitten, eerder naar huis en schrijven. […] Maar het is alweer halfdrie ’s nachts en ik stuiter zowat. Wat voor stofjes of hormonen gaan hier te werk? Wat weten we nog weinig. Wat weet ik nog weinig. Over de wereld, hoe ze echt werkt, wat ze echt verwacht van mij en ik van mezelf. Is daar geen cursus voor? O ja, het leven.”
Noodlot
Veere is op geen enkele manier zelfgenoegzaam of arrogant. Ze is sympathiek en alom geliefd. Als lezer raak je binnen enkele bladzijden gesteld op deze leuke, veelzijdige vrouw. De wereld heeft meer Veere Wachters nodig, dan is de wereld mooier, zou je kunnen zeggen. Je zou haar willen behoeden voor het kwaad in de wereld dat haar kan treffen. Je bent solidair met haar, om met de woorden van Rauch te spreken. En daar is reden toe, want het noodlot treft Wachter. Haar vriend ziet een deukje in een van haar borsten en dat is de start van een eindeloze rij van onderzoeken en behandelingen. Veere blijkt een ernstige vorm van borstkanker te hebben. In het boek beschrijft Rauch in detail alle kuren en operaties die Veere moet ondergaan. En dat is bepaald niet gemakkelijk. Veere lijdt pijn, Veere worstelt, vraagt zich af wie ze nog is, wie ze straks kan zijn, als ze beter is, als ze beter wordt… Ze maakt zich druk over de relatie met haar vrienden, met haar vriendje en met Janna, valt ze nu wel voor haar?. Ze maakt zich zorgen over alles: haar werk, haar seksualiteit, haar vrouw-zijn. Daarmee verandert de toon in het boek. De vrolijkheid en onbezorgdheid maken plaats voor somberte. In de maand juli zijn er zelfs geen dagboekaantekeningen, alleen twee gedichten en de opmerking “Notities uit de duisternis, verder geen dagboek. Te zwaar chemo en kankerziek.”
Toch is Een vrouw met mooie borsten geen zwanenzang. Veere wil door en gaat door. Als de behandelingen hun einde naderen krabbelt ze langzaam op. Ze weet inmiddels op welke vrienden ze kan bouwen en op welke niet, ze weet wat ze wil, maar ze weet nog lang niet hoe ze haar leven verder moet leiden. Ze wordt weer strijdlustig en levenslustig. Met de taal als steun en toeverlaat – het boek is prachtig geschreven – knokt ze voor het leven en knokt ze zich erdoorheen.
Het dagboek van Veere Wachter is een openhartig verslag van hoe mensen met grote tegenslagen om kunnen gaan. Let wel, het is en blijft fictie: bij Veere is het een ernstige ziekte, maar het had ook de dood van geliefde of een familielid kunnen zijn, of iemand die in een oorlog belandt. De ziekte lijkt bijzaak, het overleven en verdergaan is de hoofdzaak.
Door de ontwapenende hoofdpersoon Veere hoopte ik van harte dat het boek niet autobiografisch is. Een snelle zoektocht op internet leert verdrietig genoeg dat dat het deels wel het geval is. In een interview in de Groene Amsterdam zegt de echte schrijver van het dagboek, Elte Rauch, op de vraag “Wat zijn de autobiografische elementen in Een vrouw met mooie borsten?”:
“De ziekte, dat is me echt overkomen. Dat is heel ingrijpend geweest en dat is het nog steeds. Ik werd zo ziek dat ik bijna doodging. Mijn psycholoog wist dat ik schrijver en uitgever was, en vroeg of ik ook over mijn ziekte schreef. Ik zei dat me dat niet lukte, want ik was al twintig uur per dag bezig met die kanker. Maar ik schreef toch kleine notities op. Die ben ik bij het schrijven nagegaan.De dingen die ik in het boek bespreek over de behandeling zijn echt gebeurd. Daar doorheen is een fictief verhaal verweven. Nu is het niet meer van mij, het is van de lezer.”
Rauch stampte de afgelopen jaren een eigen uitgeverij uit de grond. Hetmoet bestaat komende week vijf jaar. Ze vertelt in het genoemde interview ook dat ze nog vijf andere manuscripten op de plank heeft liggen. Deze wetenschap maakt dat je haar boek met nog meer bewondering en fascinatie leest. Het grote leed doormaken, doorgaan en een prachtig boek schrijven met een prachtige romanfiguur, dat zullen niet veel mensen haar nadoen. Lezen en schrijven, leert Rauch ons, betekent “doorgeven, uitgeven, weggeven”. Na lezing van Een vrouw met mooie borsten kunnen we aan dit rijtje ook ‘overleven’ toevoegen.
In het interview met de Groene vertelt Rauch dat Veere Wachter zelf ook een roman mag schrijven. Benieuwd hoe het spel van deze auteur (Rauch) met een verzonnen auteur (Wachter) er verder uit gaat zien.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
