Wie was het meisje van Yde?
Wanneer je het Drents Museum in Assen bezoekt dan is een van de hoogtepunten het meisje van Yde, een veenlijk. Haar gereconstrueerde gezicht, op basis van onderzoek vervaardigd door Richard Neave kijkt je daar aan. Er zijn in het museum nog meer veenlijken te zien, maar het meisje van Yde spreekt het meest tot de verbeelding. Jan van Zijverden schreef er voor kinderen een boek over met als titel Mysterie in het veen – Het meisje van Yde. Meteen op de cover zie je het gereconstrueerde gezicht, maar valt ook de tekening op van het meisje dat denkt “stel je voor, dat ik later eens heel beroemd zou worden…” In het boek staan meer tekeningen van de hand van Sieger Zuidersma, die het min of meer lugubere onderwerp van het veenlijk letterlijk ‘verluchtigen.’ Zo staat bij het gereconstrueerde hoofd een tekening met de tekst “weer es wat anders dan een selfie…”
Spanning – vragen stellen
Van Zijverden is er in geslaagd van het onderwerp een spannend kinderboek te schrijven, schrijft op een heldere toegankelijke manier en slaagt erin om lastige wetenschappelijke zaken als de C-14 koolstofmethode (die gebruikt wordt om de ouderdom van het lichaam vast te stellen; ze leefde tussen 40 voor en 50 na Christus) in voor kinderen begrijpelijke taal uit te leggen. In korte hoofdstukken die prachtig geïllustreerd zijn met authentieke foto’s ontvouwt zich de historie van dit veenlijk. Op 12 mei 1897 krijgen Willem Emmens (28 jaar) en Hendrik Barkhof (19 jaar) – hun foto’s staan in het boek – de schrik van hun leven als ze vlak bij Yde “met hun baggerbeugels zware, zwarte veenmodder uit het donkere water halen. Als de natte veenmodder is opgedroogd, steken ze er vast turfjes van.” Turf werd gebruikt als brandstof. Dan halen ze opeens een deel van een lichaam naar boven. Ze rennen in paniek naar huis. Wat Van Zijverden mooi doet is steeds vragen opwerpen die kinderen ook zouden stellen. Bijvoorbeeld: Wat zou jij doen als je in de tuin aan het graven bent en een lijk vindt? En hoe weten we zo precies wat er is gebeurd bij het vinden van het meisje. Het blijkt dat Jan Joosting van het Drents Museum een paar jaar na de vondst een nauwkeurig verslag maakt. Die vragen opwerpen zorgt ervoor dat de kinderen betrokken worden bij het verhaal en ook kritisch leren zijn, zelf vragen stellen.
De auteur verbreedt zijn verhaal met andere veenlijken, bijvoorbeeld de man Van Tollund, die te zien is in het Deense Silkeborg. Een veenlijk is een lichaam dat in het hoogveen is gevonden. “Het veenmos zorgt ervoor dat het water in het hoogveen extreem zuur en bijna steriel wordt.” Daardoor blijven ze goed bewaard. Maar ook andere lichamen die gevonden worden in de natuur komen aan de orde: zoals de Ötzi die in de Alpen werd gevonden en een gevriesdroogd lichaam op een hoge berg in Peru.
Prikkelend
Wie was het meisje? Wanneer en hoe leefde ze? Hoe zag ze eruit? Welke kleding droeg ze? Hoe komt het dat ze in het veen terechtgekomen? Is ze vermoord? Hoe oud was ze? Hoe zag ze eruit? Al deze vragen komen aan de orde gekoppeld aan de uitleg over het onderzoek dat gedaan werd. De auteur kiest voor de optie dat het meisje geofferd is om de goden gunstig te stemmen. Een mensenoffer is het hoogste offer dat gebracht kon worden. De meeste veenlijken zijn op een gewelddadige manier om het leven gekomen. Meestal zijn ze niet gekleed, en is hun haar geschoren en zijn ze ver weg van de bewoonde wereld begraven, in het moeras. Dit werpt weer nieuwe vragen op als wie bepaalde wie er geofferd werd, hoe zag zo’n ritueel eruit, wie bracht het slachtoffer om het leven? Vragen die misschien wel nooit beantwoord zullen worden.
“De toevallige vondst van haar lichaam brengt ons wel een stuk dichterbij haar tijd,” constateert de auteur. En zo is het maar net. Dit boek prikkelt, maakt je nieuwsgierig en zet aan tot verder lezen over alles wat met veenlijken en mummies te maken heeft.
Leesfragment
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
