Voortekenen van de Apocalyps
Zouden zeventiende-eeuwse Angelsaksische puriteinen werkelijk gedacht hebben dat in 1666 Christus op aarde zou weerkeren? Zeker, de tekenen waren ernaar. Natuurrampen, de grote brand in Londen en het land had net een decennium van burgeroorlogen achter de rug, met successieve golven van religieuze vervolging als gevolg – èn oorzaak. En dan was er nog het Apocalyptische getal van het Beest – hoeveel aanwijzingen kon iemand méér verlangen?
Profetie
In zijn historische roman ‘Regicide’, zijn zestiende alweer, laat Robert Harris in ieder geval één van zijn hoofdfiguren vast in die profetie geloven. William Goffe is samen met zijn schoonvader Edward Whalley op de vlucht voor de meedogenloze Richard Nayler, belast met de vervolging van de rechters die in 1649 besloten tot de onthoofding van koning Charles I. De republiek onder Cromwell die daarmee aanbrak was maar een kort leven beschoren. Onder een herstelde monarchie jaagt Nayler de ‘koningsmoordenaars’ op tot in New England toe.
Het is daar dat Goffe uitziet naar de Apocalyps die aan alle ontberingen een einde zal maken. Dat iemand zo rotsvast in de letter van de Bijbel kan geloven, is vandaag de dag alleen nog voorstelbaar binnen een wel zeer fundamentalistische context. Harris laat het puriteinse leven er geheel door bepaald worden.
Sektarisch-Strenge Samenleving
Daarmee werpt dit boek een wonderlijk licht op het sektarisch-strenge karakter van de samenleving waaraan de Amerikaanse ‘Leitkultur’ is ontsprongen. Niet minder indringend maakt het duidelijk tot welke haarkloverij en wreedheid wereldbeschouwingen van al dan niet religieuze snit kunnen vervallen wanneer zij niet door een gezonde nuchterheid in toom worden gehouden.
Dat maakt de mensheid niet inherent slecht, maar wel vatbaar voor veel dwaasheid die catastrofaal kan uitpakken. Noem het desnoods de tragische erfzonde van een geslacht dat gevangen zit in een ‘double bind’ van goed en kwaad: de ongewisheid van een begrippenpaar dat eenduidig lijkt maar waarop in werkelijkheid weinig staat te maken valt en het één makkelijk uitmondt in het andere.
Theologische Aspecten
Zo filosofisch maakt Harris het in zijn thriller-achtige historische roman niet. Zelfs de theologie vormt eerder een versiering dan een motief. Het boek moet het hebben van de spanning van vlucht en jacht, en juist daarin stelt het gaandeweg teleur. De opbouw ervan bestaat vooral uit een herhaling van zetten (vlucht, onderkomen, ontdekking, ternauwernood ontkomen en opnieuw vlucht) die – in weerwil van het thema – nogal statisch uitpakt. Wat de lezer er uiteindelijk aan overhoudt is een aardig zicht op relatief onbekende periode uit de Engelse geschiedenis (met Nederland in een bijrol) en vooral op de eigenaardige leefgewoonten van de vroegste, puriteinse immigranten van Amerika – die misschien een beetje helpen verklaren waarom dat altijd nog zo’n merkwaardig land is.
—
Ook verschenen op X/ Linkedin
