Wordt de toekomst van Europa Amerikaans of Euraziatisch, dat is waar de oorlog in Oekraïne werkelijk om draait, aldus Noam Chomsky en Vijay Prashad.
[Recensie] Het was slechts een anekdote in het kielzog van de berichtgeving over de Amerikaanse terugtrekking uit Afghanistan goed een jaar geleden: om te verhinderen dat ze in handen van de Taliban zouden vallen, werden de buitenlandse staatstegoeden van Afghanistan die op Amerikaanse rekeningen stonden in beslag genomen. De 9,5 miljard dollar zou verdeeld worden onder de nabestaanden van de slachtoffers van 9/11. Dat dit geld was van de Afghanen en niet van Al Qaida of Osama Bin Laden werd voor het gemak even vergeten, en dat met die 9,5 miljard heel veel Afghanen gevoed hadden kunnen worden ook. Voor Noam Chomsky en Vijay Prashad, respectievelijk de luis in de pels van het Amerikaanse en Indiase establishment, illustreert dit hoe de VS tegen de wereld aankijken, als hun wingewest, en hoe ze zich erbinnen gedragen, als een maffiosi. Stel je voor dat Vietnam, Laos, Cambodja, de helft van Zuid-Amerika, Irak of Libië een vergoeding zouden vragen aan de VS voor alle leed en schade die dat land daar sinds WO II heeft aangericht, het kot zou te klein zijn.
Vietnam
In Terugtrekken! gaan Chomsky en Prasad dieper in op precies dat leed en die schade. En dat begint niet goed. Het openingshoofdstuk over Vietnam komt immers niet veel verder dan het aanhalen van een paar artikels die Chomsky schreef en de ommekeer die het Tet-offensief teweegbracht. Net op het moment dat je je begint af te vragen of zo’n Terugtrekken! ook zou kunnen optrekken! door het open raam, lees je echter dat dit offensief bepalend was voor de latere Amerikaanse kijk op de geopolitiek, de vietnamisering ervan zoals het is gaan heten, en dan wordt het interessant. Want wat betekent die term? Dat de VS vanaf 1968 de hete kolen door anderen uit het vuur lieten halen, door lokale troepen die ze een opleiding gaven, zoals ze het in Afghanistan deden bijvoorbeeld. Alleen bleken die bij nader toezien vooral op papier te bestaan en niet zo heldhaftig te zijn. Terugtrekken! handelt hoofdzakelijk over de wijze waarop de VS in het Midden- en Verre-Oosten de eigen belangen nastreefden, dictaturen uit de weg ruimden en uiteindelijk alleen maar chaos en anarchie oogstten, net wat Dirk Tieleman in zijn pas verschenen magnum opus Waarom we niets van de Oriënt begrijpen – en waarom we dat wel zouden moeten doen ook toont trouwens.
Misschien interessanter is de kijk van Chomsky en Prashad op wat er momenteel aan de hand is in Oekraïne en wat dit voor Europa zal betekenen. Die oorlog is niet los te zien van de strijd tussen Amerika en China, schrijven ze, en waar het allemaal om draait is Europa. Amerika ziet ons als een voorpost op het Euraziatische continent die het absoluut binnen zijn macht wil houden, vandaar de jarenlange strijd tegen Nord Stream 2 bijvoorbeeld, terwijl China Europa net als Rusland als een deel van zijn invloedssfeer ziet. Wat wij Europeanen ervan denken, doet er niet toe, we willen immers niet liever dan na de oorlog weer netjes aan het Amerikaanse handje lopen. Het is een bittere, maar ook fascinerende conclusie van Chomsky en Prashad.
—
Eerder verschenen in Knack
