Medemens zijn
Het begin van dit boek Verzet, waarin een gesprek uit de speelfilm Walter verdedigt Sarajevo wordt aangehaald, stemt tot nadenken. Met de crew van een voorstelling over bootvluchtelingen in Tunis praat Chris Keulemans over dit thema. De voorstelling heeft als thema “Créer, c’est résister. Résister, c’est créer (Scheppen is weerstand bieden. Weerstand bieden is scheppen). Eigenlijk is dat de essentie van dit boek in een notendop. De macht van mensen om gezamenlijk hun stem te laten horen en gebeurtenissen niet zonder meer laten passeren: “Verzet wordt vaak verkeerd begrepen. Het is geen antwoord. (Op een vraag of een bevel of een bedreiging). Het stelt zelf de vraag. Neemt zelf het woord. Het eerste woord” (p. 32).
Het gaat erom om altijd de méns in nood te zien, hun geschiedenis te leren begrijpen, hun drijfveer om een beter te zoeken te aanvaarden en hen ruimte te geven om een nieuwe toekomst op te bouwen.
Ontmoeten
In allerlei ontmoetingen – achteraf blijkt dat het gefingeerde verhalen zijn maar Chris Keulemans is wel op deze plaatsen geweest – in diverse landen komt Chris Keulemans in aanraking met mensen in bijzondere situaties. Een aantal keren vertelt hij over vluchtelingen die vanuit Belarus naar Polen komen. Politiek wordt hun komst ontmoedigd en tegengehouden – het is de “logica van de macht” – maar er zijn ook vrijwilligers die zich om hun lot bekommeren en hen helpen. Chris Keulemans staat stil bij de geschiedenis van Joden in Oost-Europa waarin het antisemitisme een pijnlijke rol heeft gespeeld. In de tocht ‘Nederland is van ieder1’ wordt een oproep aan de zwijgende Nederlander gedaan om kleur te bekennen en zich uit te spreken voor de opvang van vluchtelingen.
Verder zijn er verhalen over Minsk, het beeld van Saddam Hussein dat wordt omgehaald, het plein voor het parlementsgebouw van Jakarta, het Martelaarplein in Libanon en Srebrenica. Ook de samenkomst van mensen op het plein van Maidan in 2014 Oekraïne komt naar voren. “Als er in het Westen nog mensen bestaan die bereid zijn te erkennen dat echte verandering soms plaatsvindt op onwaarschijnlijke plekken, dan gaf Oekraïne het voorbeeld. Zo zou de westerse moderniteit zich kunnen ontwikkelen. Een revolutionair experiment dat het waard is om te beschermen en te cultiveren” (p.109). Mooi zijn de herinneringen van mensen uit Oekraïne, zoals deze: “De kathedraal onder de volle maan. Net een schilderij. Met een paar van die wolkjes in de lucht” (p. 171).
De hoeveelheid los van elkaar staande impressies van mensen in uiteenlopende situaties maakt het de lezer niet gemakkelijk om een duidelijke doorgaande lijn in dit boek te ontdekken dat toch een actuele boodschap bevat, namelijk opkomen voor mensen in onvrijheid.
Chris Keulemans is journalist voor De Groene Amsterdammer, de Volkskrant en Vrij Nederland. Hij was programmamaker bij De Balie. Van hem verschenen eerder Gastvrijheid en Srebrenica & pax.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
