Marc Schoorls brutale vrijplaats
[Column] Toen ik begin jaren tachtig de Frederik Muller Akademie, de hbo-opleiding voor boekhandel & uitgeverij volgde, werd het me al droevig stemmend duidelijk. Het ging, zo luidde de mare aldaar, helemaal niet om het boek, dat was maar een vorm, het ging om informatie. Want we waren met de eerste digitale schreden op weg naar zoiets als ‘de informatiemaatschappij’, zo heette het. Iedereen had het erover. De informatiemaatschappij: dàt was de toekomst. Nee, het ging al helemáál niet om de liefde die bibliofilie heet, maar om de toegevoegde waarde, de verkoopbaarheid en de winstmaximalisatie van die eh… informatie. De vakken bedrijfskunde en boekhouden werden veruit de belangrijkste vakken geacht. Het is een wonder dat ik die opleiding heb kunnen voltooien. Want van de uniekaas die bedrijfskunde heet ben ik geen liefhebber en mijn verweer tegenover de belastingdienst luidt al jaren: ik hou van boeken maar niet van boekhouden. Niet dat helpt. Sterker nog: ik zou ermee gebaat zijn als ik er wat minder afkeer van had. Maar goed.
Toen ik tijdens de schoolexcursie naar de Frankfurter Buchmesse van het persoonlijke reisbudget als enige alleen maar boeken had gekocht, werd ik heel vreemd aangekeken. Dat dóé je toch niet? Weinig jaren later werd de naam van de opleiding veranderd in Media en Informatie Management, tegenwoordig heet de instelling nog geestlozer: Media, informatie & communicatie. Typisch een school voor slap geouwehoer en vaag geleuter. Vrolijk kan ik er niet van worden.
Ik las in de krant, ook al zo’n ouderwets aandoend verschijnsel, dat de boekhandels inclusief de kantoorboekhandel de meest getroffen sector zijn in de middenstand. Het afgelopen jaar sloot 1 op de 20 van die winkels de deur. En dat is een trend. Buiten de randstad is een bezoek aan een boekhandel onderhand een daguitje. Op naar Amerikaanse toestanden! Het lang van de onbegrensde mogelijkheden waar je niet zelden een kilometer of tweehonderd moet rijden om een beetje boekhandel aan te treffen.
Online dan maar? Ik snap maar betreur dat Bazarow als boekhandelsverkoopsite niet opgewassen bleek tegen de holle bolle Gijs die zorgt voor nog meer kommer en wel in de boekenbranche.
En zo bedankte de Biblion onlangs van de ene op de andere dag haar paar honderd recensenten botweg omdat algoritmen, zeg gerust: een leesrobot, dat efficiënter zou kunnen doen. Dat zo’n woordenturver goedkoper is, vertelde het management van dat Media, informatie & communicatie-kanaal er niet bij. Dat het vooral ook bloedelozer en geestarmer is al helemaal niet. Bij die managers, beleidsmakers en implementatiespecialisten stromen er vast bitcoins door de aderen.
Dat gaat vast leiden tot héél merkwaardige besprekingen. Zo schreef Ronald Giphart met zijn roman Nachtangst eindelijk eens een boek zònder seks en las hij in de eh… rapportage dat de robot dat er toch wel degelijk in gescreend had. Dat was vast een seksbeluste robot met een hart van gips. Maar misplaatst is het.
Misschien gaat die digitale aanpak nog wel enigszins op voor technische boeken, zeg titels over bitcoins, robots en managers en hun twijfelachtige verdiensten, maar bellettrie gaat over schoonheid, over emotie, over menselijkheid (en ook al het lelijks wat daarbij om de hoek komt kijken), en in ieder geval over dat wat een meer dan schedelrijke schaakcomputer nog lang niet bevatten en zeer zeker niet beoordelen kan.
Het boek staat aan de basis van onze beschaving – of wat daarvoor door moet gaan. De digitalisering ontwikkelt zich langzamerhand tot een ongezonde uitwas daarvan van. En een ongecontroleerde zeer zeker. Clearly something is rotten in the state of bookmark. Dat zo ongeveer trouwens een citaat schijnt te zijn uit een werk van Shakespeare, een rijmende informatiespecialist van vier eeuwen geleden.
—
Van Marc Schoorl (Wassenaar, 1962) verschenen in onder meer De Gids, Vrij Nederland en De Groene Amsterdammer literaire artikelen en beschouwingen. De laatste tien jaar werkte hij vooral aan zijn ‘grote trilogie’ Autobiografie van een romanpersonage. Deel 1 is Zes broers en een zus dat in december 2020 verscheen. Het werd deels als feuilleton gepubliceerd op Bazarow.com.
Deel 2, Zo Vader, zo zoon, is sinds juli verkrijgbaar en deel 3 verschijnt binnenkort. Eind augustus verscheen Glas in lood, 100 jaar W.F. Hermans.