[Nieuws] Anjet Daanje krijgt dit jaar de Boekenbon Literatuurprijs voor haar roman Het lied van ooievaar en dromedaris. De uitreiking vond gisteravond plaats in de Grote of Sint-Jacobskerk in Den Haag. De prijs, voorheen bekend onder de AKO Literatuurprijs, behoort tot de belangrijkste bekroningen voor Nederlandse en Vlaamse literatuur. Daanje ontvangt een geldbedrag van 50.000 euro. Het is voor het eerst sinds 2013 dat een vrouwelijke auteur de prijs krijgt.
“De jury koos voor een boek dat leest als een trein, maar tegelijkertijd wel het nodige van de lezer vraagt. Het zit barstensvol doorwrochte intertekstualiteit, stroomt over van de bewonderenswaardig ambitieuze stijlwisselingen en bevat buitengewone reflecties op het schrijverschap. Ieder afzonderlijk hoofdstuk is als een goudklompje en gezamenlijk vormen ze een literaire tour de force”, aldus juryvoorzitter Guy Verhofstadt.
Het lied van ooievaar en dromedaris begint als de hoofdpersoon, Eliza May Drayden, al is overleden. De lezer leert Eliza May kennen via de levens van anderen, en via biografieën en verhandelingen over haar. Want May was de schrijfster van een uitzonderlijke roman die tijdens haar leven werd verguisd maar die in de loop van 170 jaar door steeds meer lezers als een meesterwerk wordt gezien. Het lied van ooievaar en dromedaris borduurt voort op de ingenieuze verhaalstructuur van de roman Wuthering Heights. Waar Wuthering Heights twee vertellers heeft en het verhaal twee generaties en twee keer achttien jaar omspant, heeft Het lied van ooievaar en dromedaris elf vertellers die de lezer meenemen in een verhaal dat zich over drie eeuwen uitstrekt. Nico Hylkema van Bazarow noemt het in zijn recensie een “ongekend goed boek”, waarbij je al snel de neiging hebt om er in superlatieven over te praten. Lees zijn hele recensie hier.
Anjet Daanje (1965) is het pseudoniem van Anjet den Boer. De auteur uit Drenthe, opgeleid als wiskundige, schrijft al sinds begin jaren 90 romans. Haar doorbraak kwam echter pas met De herinnerde soldaat. Dat boek stond in 2020 op de longlist van de Libris Literatuurprijs, kreeg vijf sterren van NRC Handelsblad en werd bekroond met de F. Bordewijk-prijs. Naast proza schreef Daanje ook scripts voor meerdere bekroonde (korte) films en televisieseries. Daanje blijft enigszins uit de publiciteit, maar was gisteravond wel aanwezig bij de prijsuitreiking en sprak een dankwoord uit.
“Ik heb het boek geschreven naar aanleiding van de dood van mijn ouders. Mijn moeder vond het ergste van doodgaan dat ze niet meer zou weten hoe het verder zal gaan met mijn leven en het leven van mijn broer.” In haar dankwoord vertelt ze verder over het onverwachte succes van De herinnerde soldaat en de angst dat het succes van dat boek ten koste zou gaan van Het lied van ooievaar en dromedaris. “Mensen gaan natuurlijk die twee boeken vergelijken. Tot mijn verbazing werd dit boek nog beter gevonden.” Ook staat ze stil bij de kleine, Groningse uitgeverij De Passage, de enige uitgever die in 2015 haar boeken wilde publiceren.
Op Twitter wordt enthousiast gereageerd op het nieuws. Van journalist Jeroen de Jager mag Daanje “de komende tijd alle prijzen winnen”. Radio 1-presentator Chris Kijne noemt de winnaar “de beste auteur van onze tijd”. Literatuurcriticus en lid van de jury Jeroen Dera noemt Het lied van ooievaar en dromedaris “platina” tussen het “goud” van de andere genomineerden.
De vier andere genomineerde boeken waren De Mitsukoshi Troostbaby Company van Auke Hulst, Vaders die rouwen van Carmen Michiels, Waarachtige beschrijvingen uit de permafrost van Donald Niedekker en Zelf doen van Niña Weijers.
De Boekenbon Literatuurprijs wordt sinds 1987 toegekend door een jury van beroepslezers (recensenten, boekverkopers en docenten). Dit jaar kon de jury uit 565 ingezonden titels kiezen. Vorig jaar won Wessel te Gussinklo met Op weg naar De Hartz.
Boekenbon Betoog
Voor het eerst werd dit jaar ook het Boekenbon Betoog gehouden, dit jaar uitgesproken door juryvoorzitter Guy Verhofstadt. In zijn toespraak met de titel Een open samenleving kan niet zonder kunst stond hij stil bij de aanslag op de Iraanse schrijver Salman Rushdie. “Dat Rushdie alsnog, na al die jaren, slachtoffer werd van de fatwa die meer dan twintig jaar geleden door de Iraanse Ayatollah Khomeini over hem werd afgekondigd, zegt veel over het tijdperk waarin we leven.” Ook de Chinese kunstenaar Ai Weiwei en de Oekraïense schrijver Andrej Koerkov worden aangehaald, als dissidenten in hun onvrije landen. Toch waarschuwt Verhofstadt, Europarlementariër en voormalig premier van België, ervoor om schrijvers te veel richting de politiek te duwen. “De droom van Plato, waarin de Polis het best bestuurd werd door dichters en filosofen, is een hersenschim. Het is aan het volk, aan de kiezers om te beslissen wie hen vertegenwoordigt en welke richting de samenleving wordt opgestuurd. Het is de taak van kunstenaars, dichters en schrijvers daarbij als lichtbakens te fungeren, die aangeven wanneer de politiek afwijkt van het moreel kompas.”
De komende jaren wordt er jaarlijks een relevante spreker uitgenodigd om een eigenzinnige visie te geven op het belang van literatuur in onze samenleving en de actualiteit in het letterenveld.
—
Jochem Wijma