De leegheid van Peter Buwalda
[Recensie] Ik reageerde wat al te heftig op Facebook over de roman Bonita Avenue van Peter Buwalda en kreeg terecht een reprimande van een lezer dat ik geen scheldwoord mag gebruiken om een roman te kwalificeren. Goed, dan maar een beschouwing over het boek.
Eerder las ik Buwalda’s Otmars zonen, waar ik niet al bijster gecharmeerd van was (te langdradig, te weinig plot, te veel leegheid). Over Otmars zonen waren de kritieken wisselend. Zijn debuut Bonita Avenue uit 2010 kon destijds op meer enthousiasme rekenen. De roman kreeg druk na druk en sleepte diverse prijzen en nominaties in de wacht. Het boek werd genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs 2011, de NS Publieksprijs 2011 en de AKO Literatuurprijs van hetzelfde jaar. Buwalda ontving voor Bonita Avenue de Academica Debutantenprijs, de Selexyz Debuutprijs en bovendien de Anton Wachterprijs voor de beste debuutroman in 2012. Zoveel lof, dat moet dan toch een goed boek zijn. Vandaar dat ik toch besloot de roman te lezen om het fenomeen Buwalda beter te snappen. Het heeft me geen goed gedaan, ik kwam meteen in het ziekenhuis met een longontsteking terecht, maar goed daar was een bacterie voor verantwoordelijk, Buwalda niet natuurlijk.
Buwalda vertelt in Bonita Avenue het verhaal Siem Sigerius, een superslimme wiskundige en tevens rector magnificus van de Twentse universiteit. De man was als kind en tiener een judotalent, maar na een aanrijding door een brommer moest hij afzien van een carrière in de sport. De vader van zijn nieuwe liefje ontdekt Sigerius’ wiskundeknobbel en met zijn lts-opleiding gaat hij alsnog studeren aan de universiteit en later promoveren. Uit een eerdere relatie heeft Sigerius een zoon die mede door de verwaarlozing van zijn vader opgroeide voor galg en rad. Zijn tweede vrouw heeft twee dochters uit een eerder huwelijk. Vooral de oudste, het mooie en slimme meisje Joni, wordt de oogappel van de wiskundige. Al snel wordt duidelijk dat dit geen vrolijk boek wordt. Donkere wolken pakken zich samen rond het gezin van Sigerius.
Gevangenis
Buwalda gebruikt 540 pagina’s om de ondergang van Sigerius te beschrijven. Zijn zoon komt in de gevangenis, en blijft daar nog veel langer als hij iemand vermoordt, zijn talentvolle stiefdochter krijgt een eikel van een vriendje, Aaron, een mislukte student Nederlands die fotografeert. Ze beginnen samen een pornosite met Joni in een ontluisterende hoofdrol. Het stel wordt er stinkend rijk mee. Terwijl de geruchten gaan dat Sigerius minister van Onderwijs wordt, ontdekt hij de activiteiten van zijn dochter. En passant wordt de minister kandidaat ook nog eens verliefd op een 18-jarige studente en komt zijn zoon uit de gevangenis. In 2000 vindt de vuurwerkramp in Enschede plaats en dat blijkt de opmaat te zijn voor nog meer ellende die Sigirius treft.
Het boek zit geraffineerd in elkaar door de hoofdstukken om en om te schrijven vanuit het perspectief van drie hoofdpersonen: Siem Sigerius, zijn stiefdochter Joni en haar vriendje Aaron. De tijdsperspectieven wisselen ook, het boek loopt van de jeugd tot en met het volwassen leven van Sigerius en zelfs daarna. Hierdoor wil je doorlezen en weten wat er zich allemaal heeft afgespeeld. Maar als je het uiteindelijk weet, het boek eindigt in een orgie van geweld, dan sta je als lezer met lege handen. Sigerius is dood, het gezin is uit elkaar gevallen, een enkel familielid heeft oude gewoontes weer opgepakt en niemand is gelukkig. Buwalda trakteert ons op een nihilistisch wereldbeeld van graaiers, draaiers, leugenaars en bedriegers, overspel, porno en geweld. Net als bij Otmars zonen waar Buwalda veel te lang laat zien dat hij Markies de Sade helemaal heeft gelezen, wil hij ons in Bonita Avenue vertellen dat de wereld niet deugt, dat niemand te vertrouwen is en dat er alleen rampspoed kan volgen. Tja, wat moet je ermee?
Knettergekke families
Misschien ben ik gewoon klaar met al die knettergekke families in de Nederlandse literatuur waarin familieleden elkaar het leven onmogelijk maken, al dan niet door het geloof ingegeven. Alhoewel, De Beesten van Thijs Wilbrink vond ik wel een geslaagde roman, dit boek laat zien dat je weliswaar nooit geheel kunt ontsnappen aan je afkomst, maar dat je zaken wel kunt veranderen.
In Bonita Avenue zit geen sprankje hoop. Maar ook het gebrek aan schoonheid in de roman staat me tegen. Ik heb in het boek niet een mooie zin of gedachte kunnen ontdekken. Soms zou ik weleens in het hoofd van een schrijver willen kruipen om te achterhalen waar nu de lol in bestaat om een aantal jaren te schrijven aan een boek dat leegheid als hoofdthema heeft. Het schijnt dat Buwalda worstelt met zijn vervolg op Otmars zonen, de verschijning ervan is al een aantal keer uitgesteld. Misschien speelt die leegheid hem nu toch parten.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
