Onverwerkte jeugdtrauma’s komen boven water
[Recensie] In oktober vorig jaar kwam Bettie Elias’ boek Bloedbanden uit. Een boek waar ik zeer van heb genoten. Naast een spannend verhaal trakteerde Bettie de lezer op bijna filosofische bespiegelingen en gedachten. Een boeiende mix die ik destijds waardeerde met 4 sterren. Onlangs kwam haar nieuwe boek uit, De ongewenste Gast. De cover is prachtig. Je ziet iemand (man, vrouw?) half bedolven onder groenkleurig zand liggen, de hand half open waardoor het zand heen gaat. Een schitterende vergelijking naar de hoofdpersoon wiens grip op het leven hem als zand door de vingers glipt. Net als bij Bloedbanden gaat het boek over alledaagse mensen die in ongewone, bedreigende situaties terecht komen. Alexander is een geslaagd man, leuke vrouw, twee kinderen, mooi huis en een top baan als anesthesist. Zijn vrouw, Merte, zit in de plaatselijke politiek en heeft een baan als schepen van sociale zaken. In Nederland vergelijkbaar met wethouder of zoiets. Beiden richten ze zich vol op hun carrière en azen op promotie.
Het begin is ijzersterk. Tijdens een gezellige barbecue thuis komt opeens een onbekende aanzetten die zegt dat hij Alexander nog van vroeger kent. Deze Brent is een charmante, innemende man die zich schijnbaar naadloos binnendringt in het leven van Alexander, zijn familie en zijn vrienden. Alexander en Brent kennen elkaar inderdaad van vroeger toen ze vijftien waren. Ze waren geen vrienden, maar trokken geregeld met elkaar op. Eigenlijk drong Brent zich op in het leven van de jonge en wat angstige en onzekere Alexander. Er blijkt iets gebeurd te zijn in die tijd waardoor het leven van beide jongens ingrijpend is veranderd. En nu, achtentwintig jaar later komt Brent opnieuw het leven van Alexander verstoren, omdat ‘hij hem nog wat verschuldigd is van vroeger’. Onwillekeurig moest ik even aan de film Borgman denken van Alex van Warmerdam, waarin eveneens een vreemde man een huis binnenvalt en daar door sommige aanbeden wordt en door anderen gevreesd. Bettie Elias is op haar best wanneer de herinneringen van Alexander aan zijn jeugd ook niet helemaal helder zijn.
Maar kun je herinneringen honderd procent vertrouwen? Ze worden vervormd door de jaren, door andere gebeurtenissen, door andere emoties. Ons brein vervormt ze, handig om te kunnen overleven.
Wat jammer is, is dat de sympathie van de lezer voor de hoofdpersoon, Alexander, niet zo groot is. Dat gaat ten koste van het meeleven met diens problemen. Een paar quotes hierover: “Dat eerlijkheid altijd het beste is, is dikke flauwekul“. En later: “Liegen kan knap lastig zijn“. Hij heeft er een hekel aan en vindt dat hij er de laatste tijd te veel zijn toevlucht toe genomen heeft.
Al snel is duidelijk dat Brent iets van Alexander wil. In het ziekenhuis waar Alexander werkt, moet hij een klusje opknappen voor hem. Iets gevaarlijks, waar hij zijn baan en zijn promotie mee op het spel kan zetten als hij betrapt zou worden. Na Alexanders aanvankelijke weigering, infiltreert Brent steeds meer in het leven van hem, zijn familie en zijn vrienden. Ergens heeft Alexander wel een schuldgevoel voor datgene wat er vroeger gebeurd is, maar hij is nu een rechtschapen man geworden die alles van vroeger uit zijn leven heeft gebannen. Als Brent steeds verder gaat in zijn bedreiging om het verleden te onthullen, wordt Alexander bang. De politieke positie van zijn vrouw is fragiel en kan geen schandaal gebruiken. En daarnaast heeft hij nooit iets over zijn schimmige verleden aan haar verteld.
Het verleden haalt je altijd in, had hij ergens gelezen. Nu pas begrijpt hij wat ermee bedoeld wordt. Hij had zijn verleden zover weggeduwd dat het gewoonweg niet meer bestond voor hem. Maar nu is het levendiger dan ooit.
In plaats van een willoos chantageslachtoffer te zijn, kiest Alexander voor actie. Hij gaat kijken waar Brent, die te pas en te onpas opduikt, nu op dit moment woont. Hij gaat zelfs op zoek naar de ouders van Brent, die hij ook al 28 jaar niet meer heeft gezien. Ook de relatie met zijn eigen ouders komt voorbij. Langzaam maar zeker komen de puzzelstukje bij elkaar en wordt er duidelijk wát er precies gebeurd is in die tijd.
In een boeiende stijl wordt het hele plaatje duidelijk voor de lezer. Maar dan komt het eind. Ik zal daar niet verder op ingaan, maar laat ik volstaan met de vermelding dat het einde in mijn waardering een ster gekost heeft. Het boek eindigt met een feitelijkheid in plaats van met een gevoel. Omdat het op een bepaalde manier een open einde is, geeft dat in dit geval een onbevredigend gevoel aan de lezer. In plaats van een hoopvol perspectief eindigt het boek met een actie die alleen maar vragen oproept. Maar Bettie Elias is een fijn auteur naar wiens volgende boek ik zeker uitkijk. De ongewenste Gast krijgt van mij drie sterren.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
