Een ongekend prachtig boek zoals je ze niet vaak onder ogen krijgt
[Recensie] De 46-jarige Josta Bresse wordt slachtoffer van een orgaanroof. De Nederlandse recherche stuit tijdens het onderzoek op het duistere DDR-verleden van Josta. Daarom keert Josta terug naar Oost-Berlijn, waar ze destijds als kunstvervalser deel uitmaakte van de zogenaamde ‘Königstein Gruppe’. Dit team van vervalsers dat werkte in opdracht van het toenmalige DDR-regime, werd vlak voor de val van de Muur door de Stasi afgevoerd naar de gevangenis Hohenschönhausen.
Reden: Het Dossier.
25 jaar later blijkt Het Dossier nog steeds reden voor moord. Opgejaagd als een wild dier probeert Josta Bresse het Dossier in handen te krijgen, maar de macht van de daders blijkt groot. Enorm groot.
Op 18 april 2014 wordt Josta verdwaasd wakker uit een hele vaste slaap. Ze ervaart een dikke mist in haar hoofd en ze kan zich gewoon niets herinneren, totdat ze beseft welke dag het is. Ze mist gewoon tien dagen! Duf en zweterig stapt ze uit bed en moet zich vervolgens beheersen om niet in paniek te raken. Op haar buik ziet ze sporen van een operatie…….eentje die ze zich totaal niet kan herinneren. Hier is iets niet aan de haak en Josta raakt lichtelijk in paniek. Ze doet na een doktersonderzoek vervolgens aangifte bij de politie van orgaanroof. Maar dat bezorgt haar allesbehalve een rustgevend gevoel. Wanneer er zich vervolgens een aantal gebeurtenissen voltrekken waarbij duidelijk wordt dat Josta het doelwit is besluit ze zelf stappen te ondernemen want van de recherche krijgt ze alleen maar het gevoel dat zijzelf onder het vergrootglas ligt in plaats van dat ze op zoek gaan naar de daders.
Wroetend in haar herinneringen meent ze inmiddels te weten in welke richting ze het moet gaan zoeken, de link naar haar verleden is gelegd. In een impuls vertrekt ze naar Berlijn om daar haar demonen tegemoet te treden. Josta ontdekt al snel dat alles vele malen erger is dan gedacht en dat ze moet vrezen voor haar leven.
Niewierra vertelt het verhaal van Josta dat als jong kind al ontdekt werd als een tekentalent en door de SED haar hele jeugd is opgeleid in de zogenaamde ‘Einzelbildung’ om haar talent te laten ontwikkelen tot een ongekend niveau. Jaren later komt ze onder dwang van het DDR-regime in de Königstein Gruppe terecht, een groep meestervervalsers die onder de vleugels van het Ministerie van Buitenlandse handel kunst moest schilderen. Het ministerie had de taak dat de, niet van echt te onderscheiden, meesterwerken werden gedocumenteerd en als authentiek werden doorverkocht. En dat alles onder het toeziend oog van de Stasi. Wanneer er plotseling organisatorisch iets gruwelijk fout gaat worden de kunstenaars naar de Stasi gevangenis gebracht om daar te worden onderworpen aan de meest onorthodoxe verhoortechnieken. Ook Josta ontkomt niet aan haar verhoorder maar ze heeft wel zoiets als een overleversinstinct.
D.m.v. cursief gedrukte stukken vertelt een onbekende over Josta. De hoofdstukken van Josta worden hierdoor onderbroken. Gaandeweg dat verhaal wordt duidelijk wie deze persoon is en hoe de verstandhoudingen in elkaar zaten. Ook hoe en waarom men deed wat werd opgedragen en waarmee je als lezer op een indrukwekkende wijze wordt geconfronteerd. De opbouw van het verhaal krijgt door deze passages een extra dimensie en je blijft maar doorlezen. ‘Het Dossier’ was nachtwerk want wegleggen bleek geen optie, je wilt weten hoe het zit.
Josta is een introverte en getraumatiseerde vrouw. Wat haar van kleins af aan is overkomen heeft diepe sporen achtergelaten. Ze heeft moeite met vertrouwen, ze is snel paranoia en haar verleden heeft nog lang geen plekje gekregen in haar leven waar ze vrede mee kan hebben, dit terwijl ze dat zo goed en kwaad mogelijk wel probeert. Maar na het overlijden van haar man gebeuren er ineens zoveel vreemde zaken die ze niet langer kan wegschrijven onder haar wantrouwen, dit is de keiharde waarheid en haar leven is in gevaar. Wanneer ze in Berlijn komt en onderzoeksjournalist Thomas Adler ontmoet voelt ze zich gesteund in haar zoektocht. Josta weet verdraaid goed in welke richting ze het moet gaan zoeken, haar herinneringen en nachtmerries vertellen haar dat keer op keer. Wil Josta ooit nog kans maken op een normaal leven dan moet ze nu doorzetten. Volhardend gaat ze met Thomas aan de slag om de waarheid boven water te krijgen maar dat gaat niet zonder slag of stoot.
Waar moet je beginnen om te vertellen hóe mooi en tegelijk hoe triest dit verhaal is. In een warme, duidelijke en weldadige schrijfstijl vertelt Niewierra het keiharde levensverhaal van Josta, dat op ware feiten is gebaseerd! De wanstaltige en vaak onmenselijke praktijken van de SED en Stasi, die werden ingezet ter zelfverrijking en de dwang die werd gebruikt om onschuldige mensen te laten deelnemen aan strafbare feiten, liegen er niet om. Je kunt je er geen voorstelling van maken, totdat je dit boek hebt gelezen. Het is levensecht, bizar gewoon. Alsof je op National Geographic naar een documentaire kijkt. Zó beeldend, zo sterk en gedetailleerd is dit geschreven!
Dit boek is geen ‘gewone thriller’ maar een verhaal dat door vermenging van waargebeurde zaken in de klasse van ‘Faction’ valt; non-fictie en fictie in één verhaal. Vanaf de eerste paar zinnen ben je gefascineerd en dat blijft tot aan de laatste letter om vervolgens dagenlang in je systeem te blijven zitten. Wát een bizar en tegelijk prachtig verhaal is dit. De dialogen zijn zo natuurlijk, de spanningsboog tergend en de personages zijn stuk voor stuk intrigerend. Keer op keer blijft Niewierra je verrassen tijdens het gehele verhaal en de plot? Tja,……die was onverwacht, emotioneel en bezorgde me een dikke brok in de keel.
Met Het Dossier heeft Anya Niewierra keihard bewezen dat zij in staat is je tot diep in je ziel te raken. Een ongekend prachtig boek zoals je ze niet vaak onder ogen krijgt.
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren.
