Een topboek
[Recensie] Na wat moed verzameld te hebben, begin ik aan dit dikke boek. Binnen een paar zinnen glijd ik in het verhaal, dat zich afspeelt in een klein dorp in Yorkshire aan het begin van de negentiende eeuw. Het gebeurt in die tijd nog vaak dat mensen jong sterven, meestal aan infectieziektes of in het kraambed. Als er iemand overlijdt, wordt Susan Knowles geroepen om de overledene af te leggen. Zij maakt mee dat de vijf dochters van pastoor Drayden één voor één aan een longontsteking bezwijken. Sommigen zijn nog een meisje als ze gaan. Eliza May en Millicent worden wel volwassen. Zij zijn de centrale personages van Het lied van ooievaar en dromedaris. Maar het perspectief ligt bij elf anderen, die de delen van het boek vormen.
Zussen Brontë
Deze dikke pil is geïnspireerd op de zussen Brontë. Hun boeken worden nog steeds veel gelezen. Eliza en Millicent schrijven ook allebei een roman, eerst alleen voor zichzelf. Millicent besluit hun manuscripten op te sturen naar uitgeverijen, in de hoop er wat geld mee te verdienen. Uiteindelijk lukt het om de boeken te publiceren, onder pseudoniemen met voornamen die zowel voor mannen als vrouwen gebruikt worden.
Grace Appleton werkt met haar ouders in het postkantoor van het dorp. Zij verstuurt de pakketten naar uitgeverijen en komt er zo achter dat de romanschrijvers bij haar in het dorp wonen. De vrouwen van het dorp leggen geld bij elkaar om de boeken te kunnen kopen en Grace leest er elke week uit voor.
Het is alsof het boek over Bridge Fowling vertelt, zo zeggen de vrouwen, niet over hen persoonlijk of over hun families, maar over de ontstoffelijke vorm van hun dorp, de verhalen die er de ronde doen, de overleveringen, de doden die er rondwaren. Het boek is zo ruig, zo extreem als het weer dat het dorp in de herfst teistert, zo somber als de kale heuvels die het in de winter omgeven, zo prachtig als de bloeiende heide waar het zomers in baadt.
Elf delen
Elk van de elf delen vertelt een levensverhaal dat ergens raakt aan wat ervoor is verteld, door personages en door thematiek. Het gaat vaak over liefde en dood. Mensen trouwen, soms zijn er grote liefdes, soms onmogelijke, en ook twijfelachtige. Ook de liefde tussen zussen kan groot zijn, bijvoorbeeld als zij samen een andere wereld fantaseren om te ontsnappen uit de dagelijkse sleur. Het overlijden van een geliefde kan vreselijk veel pijn doen. Soms kan het lijken of een gestorvene er nog is. Er zijn ook veel kleine motieven en het is fijn om die als lezer te herkennen. Zo merk ik pas tegen het einde op dat de meeste hoofdpersonen geen kinderen hebben, ook al zijn een aantal van hen wel getrouwd.
Elf hoofdpersonages
De tijd schrijdt voort, doordat elk hoofdpersonage van de elf delen iets later leeft. Het beslaat in totaal twee eeuwen. Elke keer weet Anjet Daanje de sfeer van die tijd te grijpen door zowel de inhoud als de schrijfstijl. Mensen gaan anders denken over leven en dood. Eliza May Drayden komt telkens terug, met name in de fragmenten uit brieven en artikelen waarmee elk deel begint. Via die stukjes worden nog meer dwarsverbanden gelegd. Is het niet te toevallig? Eén van de hoofdpersonen merkt op dat je altijd wel parallellen kunt vinden als je achteraf terugkijkt. Zo heb ik zelf net als Anjet Daanje op mijn zestiende Jane Eyre gelezen; het was de eerste echte roman die ik in het Engels las.
Het mooiste is het deel over de jonge man die verliefd wordt op de pianolerares van zijn zusjes. Anjet Daanje beschrijft het in prachtige zinnen en ik zie het helemaal voor me. In een later deel komt een pianoleraar voor, maar dat is juist het hoofdstuk waarbij ik wat moeite moet doen om erdoorheen te komen. Gelukkig weet ze me daarna weer helemaal te boeien. Het laatste deel gaat over een stel dat elkaar ontmoet bij de studie natuurkunde in Groningen. Komt de schrijver hier dicht bij haar eigen ervaringen? De natuurkunde geeft aanleiding om te filosoferen over de tijd en hoe mensen die ervaren. Het grijpt allemaal kunstig in elkaar, net zoals het mechaniek van de klokken die de laatste hoofdpersoon repareert. Eindelijk weer eens een topboek gelezen.
—
Eerder verschenen op Lalagè leest
