De beklemmende sfeer van Schokland
[Recensie] Haro Kraak is socioloog en redacteur van de Volkskrant. In 2016 werd zijn debuut, Lekhoofd, genomineerd voor de Bronzen Uil. Zijn nieuwste boek, Het water bewaart ons, is een fictief verhaal over Schokland.
(bron Wikipedia: Schokland is een voormalig eiland in de Zuiderzee dat sinds de drooglegging van de Noordoostpolder in 1942 deel uitmaakt van het vasteland van de tegenwoordige Nederlandse provincie Flevoland. Vanwege de archeologische rijkdom en geschiedenis is het gebied in 1995 op de Werelderfgoedlijst van UNESCO geplaatst.)
In het boek is Schokland een eiland, dat na elke storm weer een stukje afbrokkelt en zo langzaam in zee zinkt. Het conservatief christelijke eiland heeft zijn eigen, geschreven en ongeschreven, regels en zijn eigen cultuur. Als lezer is het zeker fijn om de verschillende normen en waarden van de eilandbewoners naast elkaar te zien. Honkvast, stoïcijns, stug en trots…
“We leven hier niet vanuit vragen. We leven vanuit antwoorden.”
Elsa en Age zijn op weg van het vasteland naar huis, Schokland, als ze een lifter aan de kant van de weg zien staan. Elsa nodigt Kasper uit om bij hen te blijven logeren. Dit nieuwtje verspreidt zich al snel onder de bewoners. Vreemdelingen zijn niet bijzonder welkom en moeten steeds worden aangemeld. Kasper neemt al snel én subtiel zijn plaats in, zowel bij Elsa en Age thuis als onder de bevolking. Zijn uitdagende karakter, bewust of onbewust, zorgt meteen voor een drukkende sfeer. Ook het vooruitzicht naar Wannejoene, een volksfeest op de langste dag van het jaar , dat binnen een week zal plaatsvinden roept een onrustig gevoel op.
Haro Kraak heeft zijn personages knap uitgediept. Je voelt dat Elsa zich beklemd voelt, niet helemaal vrij. Ze komt uit Rotterdam en hoopt overzicht en rust te krijgen bij Age op Schokland. Ze probeert zich af te zetten van haar verleden en steeds meer een ‘eilander’ te worden. Maar zal het eiland haar rusteloosheid temmen? Zelfs na zestien jaar kan ze Age nog steeds niet doorgronden. Age houdt van controle over zijn leven en dat van anderen, maar ook over zijn gedachten. En dat lukt hem niet altijd. Zijn duister kantje komt zeer geraffineerd tot uiting in Het water bewaart ons.
Het constante onheil dat in het verhaal op de loer ligt, is ook goed voelbaar in het ontwerp van de omslag met de donkere kleuren. De titel kan zowel aan de legende van Schokland worden gekoppeld als aan de huidige situatie op het eiland. Knap bedacht!
Haro Kraak neemt ook zijn tijd voor natuurbeschrijvingen. Hij integreert een mooi parallel verhaal over de vogels die ook hun weg, vanaf het vasteland, naar Schokland vinden. De onderhuidse spanningen en wrijvingen tussen de bewoners zorgen voor een broeierige sfeer, die naar het einde toe een hoogtepunt bereikt. Een modern sprookje, een mythe,… Graag 3,5 welverdiende sterren!
“Het is niet mijn schuld, dit eiland dwingt je om te liegen.”
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
