Nederlandse steden vroeger en nu
[Recensie] Historische atlas NL en Nederland Strekenland.
In Historische stadsatlas NL staat de stad in de loop der eeuwen centraal. Het boek is een prachtige verkenning van steden die voor 1500 zijn ontstaan tot aan hedendaagse, pas ontstane steden.
De auteurs Martin Berendse en Paul Brood, die beide thuis zijn in archieven, maken duidelijk dat niet alleen stadsrechten bepalend zijn voor de aanduiding stad maar dat ook allerlei andere factoren daarbij een rol spelen. Stadsrechten zijn ook niet voor elke stad gelijk maar worden verschillend ingevuld, afhankelijk van de tijd en ligging van de stad. Stavoren heeft al vóór 1068 stadsrechten en Willemstad sluit de rij in 1586.
In dit boek Historische stadsatlas NL worden 106 steden getypeerd, verdeeld over de volgende perioden: tot 1500, 1500 – 1700, 1700 – 1850, 1945 tot nu. Ieder hoofdstuk wordt kort ingeleid zodat de ontwikkeling van steden in dat tijdperk binnen een historisch kader wordt geplaatst. De auteurs laten zien dat steden op verschillende manieren zijn ontstaan.
Fraaie historische stadsplattegronden illustreren de tekst en deze maken het boek een genot voor het oog, iets waar W-books goed in is. Met name de oude kaarten zijn vaak uitermate fraai om te zien.
Ook is er mooi fotomateriaal. Opmerkelijk is de foto van een medewerker van het stadsarchief van Haarlem die het document van het stadsrecht uit 1245 toont. De foto is opmerkelijk omdat hij in 1941 is gemaakt. Op een andere manier opvallend is de foto van het pas gebouwde Concertgebouw in Amsterdam in 1887 dat dan nog midden in een weiland staat.
‘Onze’ Hanzesteden maakten deel uit van een internationaal verbond van steden waartoe ook steden in het noorden van Duitsland behoorden. De bekende Friese 11 steden zijn – zeer – ongelijk van grootte maar misschien zijn het juist de kleine stadjes als IJlst, Stavoren en Hindeloopen die het meest authentiek en daarmee ook zeer aantrekkelijk zijn om te bezoeken.
De Historische stadsatlas NL is aan de ene kant beknopt in de informatie per stad maar bergt tegelijk ook veel informatie in zich. Zo zijn er steden als Franeker, Harderwijk en Deventer die ooit gedurende een bepaalde periode een universiteit rijk waren. Zo komt er van alles dat vroeger en nu met steden verbonden is ter sprake: trekvaarten als verbinding, schutterijen en gilden, bestuur, spoorwegen en nutsvoorzieningen. Ook meer actuele ontwikkelingen als stadsvernieuwing, verpaupering en sloop, de komst van de auto, Vinex wijken krijgen aandacht evenals steden in Flevoland. Interessant is de onstuimige groei van dorpen als Amstelveen, Hoofddorp, Emmen en Zoetermeer.
Martin Berendse is directeur van de Openbare Bibliotheek Amsterdam en was eerder onder meer rijksarchivaris/directeur van het Nationaal Archief. Paul Brood werkte bij het Nationaal Archief en was eerder ondermeer rijksarchivaris in Drente en Groningen en docent ‘archival studies’ aan de Universiteit Leiden.
Een fraaie aanvulling van deze reeks en ik ben benieuwd wat we verder in deze serie kunnen verwachten!
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
