Een heel erg dun boekje
[Recensie] Een heel erg dun boekje, 16 bladzijden maar. Hoe moet ik daarover schrijven, wat kan ik daar in hemelsnaam van vertellen? Ik mag doodvallen als ik het antwoord weet. En daarmee zou de titel van dit werkje per omgaande bewaarheid worden: “Ik heb gedood” staat in grote vette letters op het grafisch perfect vormgegeven omslag. De auteur? Wel dat is niemand minder dan de Zwitsers-Franse schrijver Blaise Cendrars, door de tijden heen toch altijd één van mijn favorieten gebleven. Die stijl! Woorden schieten heen en weer, wilde en soms schijnbaar onzinnige associaties bepalen de omgeving, de tijd waarin het verhaal zich afspeelt. De eerste wereldoorlog, en de lezer zit er gelijk middenin. Marcherende soldaten zingen hun schunnige liederen; Cendrars schroomt er niet voor de tekst ervan op te nemen in zijn verhaal.
Zoals Mirjam de Veth er niet voor terugschrok ze te vertalen. En grandioos te vertalen: de liederen klinken door het wapengekletter heen zonder het te overschreeuwen. Het gezang wordt OOK in vertaling die fameuze fragmentatiegranaat die alles raakt, de lezer ontsnapt niet. De tekst ontkomt niet, de sfeer blijft er niet vrij van. Ledematen vliegen bloedend, afgerukt, in het rond; men kan de angst in de loopgraven bijna ruiken – het ritme van het gezang weerkaatst in de lucht, komt terug in het kanongebulder en de mitrailleursalvo’s. Verschrikkelijke ritmes zijn het, nauwelijks te bevatten voor mensen in een luie leesstoel. Cendrars was erbij, verloor een arm in die oorlog. Ik was erbij, ik liet me vrijwillig en met plezier meeslepen, het slagveld op. Aanvallen! De vijand heeft zich ingegraven in sleuven van zinnen, woorden, associaties. Maar ik ben sterker, feller en sneller, “ik heb het eerst toegeslagen. Ik heb gedood. Als een man die wil leven.”
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
