De Joods-orthodoxe familie Schneider
[Recensie] Mazzel tov geeft een kijkje in een zeer afgesloten Joodse gemeenschap in Antwerpen. In de jaren ’80 werkte de Vlaamse schrijfster Margot Vanderstraeten tijdens haar studententijd lange tijd als bijles juf bij de Joods-orthodoxe familie Schneider. De locatie is de Joodse wijk in Antwerpen. Mooi aan het boek is hoe het inzage geeft in verschillende gebruiken en gedachten van Joden. Er bleven maar ‘aha’ momenten komen. Ik wist bijvoorbeeld niet dat de Nederlandse taal zoveel woorden leende uit het Jiddisch. Van woorden als ‘hoteldebotel’ tot ‘gabber’ en ‘kapsones’.
Margot studeert voor vertaler en heeft een heel ander leven dan de familie Schneider. Het duurt dan ook even voor Margot helemaal vertrouwd wordt door de familie, haar kledingstijl is heel anders en haar vriend komt uit Iran. Vooral dat laatste veroorzaakt ophef en ze moet de naam van haar vriend uitschrijven op een papiertje; wat wel een beetje als een scene uit een maffiafilm overkomt.
Soms schrik je wel van hoe afgesloten de Joods-orthodoxe gemeenschap is van de rest van de wereld. Dit geldt van het voedsel dat ze eten tot de kinderen die nog nooit in het centrum van Antwerpen zijn geweest. Het is interessant dat de schrijfster alles wat ze denkt durft te delen en de discussie met de familie durft aan te gaan. Sommige zaken zijn waarschijnlijk gedramatiseerd. Het betreffen natuurlijk ook gesprekken die meer dan dertig jaar geleden gevoerd zijn.
De manier waarop de schrijfster in gesprekken dingen zegt zijn soms wel erg direct. Het boek heeft een erg confronterende aard waarbij de denkwijzen van Margot en de familie Schneider vaak botsen. Niet alleen met de ouders maar ook met de kinderen. Bijvoorbeeld als dochter Elzira zegt dat ze is opgemaakt door een man ‘die op een meisje leek’ en dit eigenlijk een verdekte manier is om te zeggen dat ze denkt dat deze man op andere mannen valt. Hier wil ze dan over praten maar wel alleen vanuit een bepaald standpunt. Er is ook een interessante discussie als de vader van het gezin extreem rechts wil gaan stemmen omdat hij zich zo onveilig voelt in Antwerpen. In andere opzichten is de familie juist weer erg progressief ten opzichte van andere Joodse gezinnen. Een dochter mag bijvoorbeeld zonder problemen een hondje of haar rijbewijs halen. In een interview gaf de schrijfster dit ook al aan: “Van jezelf denk je dat je progressief bent omdat je in smalle broeken rondloopt, terwijl je dan in veel zaken conservatiever blijkt dan zij”.
Ten slotte waren er ook mooie intieme momenten zoals wanneer de grootmoeder van het gezin als Auschwitzoverlever zegt dat Joden graag grote gezinnen stichten omdat ze zoveel familie zijn kwijtgeraakt. Verder is de kwetsbaarheid van de familie en de liefde die getoond wordt ook heel mooi. Een zoon vraagt op het einde van het boek aan Margot: “Wist je dat onze vader jaren in tweedehands auto’s heeft gereden om ons onderwijs te kunnen betalen?”
—
Voor het eerst verschenen op De Leesclub van Alles
