Een nestje van navelpluis
Een journalist die door de Russische geheime dienst vermoord wordt en de dag nadien verrijst? Voor A.F.Th.van de Heijden is het een prima uitgangspunt voor een roman over de grenzen van de waarheid en de journalistiek.
[Recensie] Op 29 mei werd het bericht de wereld ingestuurd dat de Russische, in Kiev wonende journalist Arkady Babchenko in de hal van zijn flatgebouw was neergeschoten. Naar de daders was het niet lang gissen aangezien Babchenko al jaren een luis in de Russische pels was. Met zijn bijtende artikels over de annexatie van de Krim en de invasie van de Donbas had hij in Moskou immers niet veel vriendjes gemaakt. En al zeker niet toen hij overal rondtoeterde dat het neerhalen van vlucht MH17 boven Donetsk, waarbij 298 vooral Nederlandse slachtoffers vielen, met een Russische raket was gebeurd.
Groot was de verbazing toen de dag nadien Babchenko in het openbaar verscheen en doodleuk meldde dat het allemaal opgezet spel was geweest. De aanslag was in scène gezet om een echte aanslag te voorkomen. In Kiev was iemand opgepakt die een netwerk aan het uitbouwen was om in totaal dertig luizen dood te nijpen. Rusland ontkende natuurlijk meteen en de ware toedracht van die zaak zal wel altijd verborgen blijven. Babchenko kwam het alvast op een veroordeling van een aantal journalistenorganisaties te staan. Een journalist moet toch niet meewerken aan het verdoezelen van de waarheid, klaagden zij. Hij moet die waarheid juist openbaren.
In zijn nieuwe roman Mooi doodliggen neemt A.F.Th. van der Heijden deze zaak als uitgangspunt. De Nederlandse journalist Natan Haandrikman is op 29 mei aanwezig in het VN-gebouw in New York waar het neerschieten van – let op de variatie – vlucht MX17 nog maar eens op de agenda staat. Terwijl de Russen liegen dat ze zwart zien, komt het nieuws binnen: Grigori Moerasjka is in de hal van zijn flatgebouw afgemaakt met vier kogels en volgens de lokale pers waren zijn laatste woorden: “Ik ga wel naar de avondwinkel”. Er was immers geen brood meer in huis. Die laatste toevoeging verklapt al dat Mooi doodliggen geen serieuze sleutelroman is, maar wel een ironische en soms sarcastische spielerei waaraan van der Heijden tijdens het schrijven zelf ook heel wat lol beleefd moet hebben.
Moerasjka is getrouwd met Yulia. Hij ontmoette haar toen hij een boek geschreven had over zijn belevenissen als Russisch soldaat tijdens de Tsjetsjeense oorlog. De uitgever weigerde het al bij voorbaat, maar de redactrice wou hem wel verder helpen, Yulia dus, de vrouw met de diepe navel waarin ze pluis verzamelt dat ze een nestje noemt, een liefdesnestje voor Grigori en haar. Een liefdesnestje ook waar Grigori uit tuimelt wanneer hij zijn befaamde verrijzenis bekendmaakt, want dat had ook Yulia niet zien aankomen.
Fundamenteel gaat van der Heijden in Mooi doodliggen aan de haal met de noties waarheid en fake news. Is er uiteindelijk nog iets of iemand die we kunnen geloven? Of willen geloven? Want hoe gekker het artikel, hoe meer aandacht het krijgt in de media. MX17 zat vol lijken en was een manier om Rusland wereldwijd zwart te maken? We smullen ervan. Of zoals Shakespeare schreef in King Lear, een citaat dat ook het motto is geworden van Mooi doodliggen: “De waarheid is een hond en moet in’t hok; ze moet afgeranseld worden, terwijl juffer hazewindjen aan den haard mag staan en stinken.”
—
Centrale zin
“Wat wij moeten doen is de waarheid blijven verkondigen en ophouden de leugens te bestrijden.”
Over de auteur
A.F.Th. van der Heijden (1951), de auteur van de romancycli De tandeloze tijd en Homo Duplex, is zonder enige twijfel de grootste oeuvrebouwer uit de Nederlandse letteren. Ieder boek lijkt weer aanleiding te geven tot een paar andere, waardoor van der Heijden steeds meer de grote spin in het midden van het web der hedendaagse Nederlandse geschiedenis lijkt te worden. Zo af en toe reikt die geschiedenis ook over de landsgrenzen, zoals hier, in Mooi doodliggen.
—
Eerder verschenen in Knack
