Stilstaan bij wat je raakt
Stine Jensen is bijzonder hoogleraar Publieksfilosofie aan de Erasmus Universiteit van Rotterdam en programmamaker. Ze schreef eerder onder andere Faalmoed en andere filosofische overdenkingen. Haar nieuwe boek Onderstroom opent met haar inaugurele rede waarmee zij 2 februari 2024 dit ambt aanvaardde. De rede heeft als titel Onderstroom. Over de rol van de publieksfilosofie. Stine Jensen verstaat daaronder “het toegankelijk maken van filosofische ideeën voor een breed publiek en het aanleren van een filosofische houding aan mensen buiten de academische discipline”. Dat is uitermate interessant want filosofie klinkt voor wie er niet zo mee bekend is misschien juist wél academisch en heeft daardoor al gauw het imago van abstractie waarmee filosofie zich buiten de ‘gewone’ samenleving plaatst.
Uiteenlopende onderwerpen
Jensen bekleedt deze functie misschien nog te kort om daar al iets over te publiceren maar ik had graag in het vervolg van dit boek wat meer over de praktijk van publieksfilosofie gelezen. De rest van het boek bestaat uit “andere overdenkingen” zoals de ondertitel luidt want het boek is een bundeling van columns die eerder in NRC verschenen die zijn geactualiseerd, herzien en bewerkt, zoals de toelichting luidt. De bijdragen gaan over de meest uiteenlopende onderwerpen zoals dat in een krantenrubriek van iemand het geval mag zijn, ingegeven door de actualiteit van dat moment.
Belangwekkend vind ik de bijdrage getiteld Het lezen van De Duivelsverzen is een daad van verzet waarin zij een uitspraak van Emmanuel Macron aanhaalt: “Rusdies gevecht is ons gevecht” (p. 49). Stine Jensen besluit deze bijdrage met de woorden: “Het kopen van een boek is een daad van verzet, het lezen ervan nog meer; de boodschap ervan omarmen een bevrijding uit het verstikkende tribale identiteitsdenken” (p. 50). Die gedachte zou het waard zijn om verder uit te werken en dat lijkt mij ook goed passen binnen de opdracht van publieksfilosofie.
Een andere bijdrage in het deel Kunst en censuur die mij opviel, is Aandachtklever, over mensen die kunstwerken beschadigen om de aandacht op het klimaat te vestigen. Opvallend genoeg wordt de man op de tafel in een talkshow hier niet genoemd maar gaat het over andere vormen van protest. Ook de bijdrage Praat over spotprenten, maar verbied ze niet kreeg destijds veel aandacht maar het onderliggende thema is nog steeds actuee;: hoeveel ruimte is er om wetenschappelijke kritiek te leveren op religie?
Religie
In het deel Seculariteit is Jensen persoonlijk over haar spirituele zoektocht; zij noemt zichzelf een “spirituele atheïst” en vindt het woord atheïst minder beladen dan het lijkt omdat “… de verbinding tussen gelovigen en niet-gelovigen belangrijker is dan het verschil” (p. 127). Ook die gedachte is het waard om nader te doordenken want onder veel polarisatie en groepsvorming schuilt een verlangen naar verbinding in onze samenleving.
In de bijdrage Hoe ik een atheïst werd zegt Jensen dat er religieuze gewoonten zijn die velen van ons aanspreken. Zij noemt rituelen, verbondenheid, muziek en kunst. Dit alles kan voor mensen een spirituele ervaring zijn die hen uittilt boven het alledaagse.
In deze bijdragen zit potentieel genoeg stof die de moeite waard is om dieper op in te gaan als publieksfilosoof. Dit boek zou daar een mooie gelegenheid voor zijn geweest.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
