Het monster in de mens is maar al te herkenbaar
[Recensie] Aanvankelijk lijkt Spijt? een zwak boek te zijn, ondanks het prikkelende onderwerp. Seriemoordenaar Lukas Lewis zit in de dodencel. Vlak voor zijn terechtstelling wordt hij geïnterviewd door een jonge journaliste. Ze probeert te achterhalen wat hem dreef tot zijn daden en of er een spoor van berouw is. De manipulatieve en narcistische moordenaar geeft zich echter niet zomaar bloot en intimideert en manipuleert erop los.
Het unieke inkijkje in de zielenroerselen van de psychopaat fascineert, maar wordt ontsierd door de onwaarschijnlijke observaties van Lewis over zichzelf. Ik grijns. Ik snauw. Mijn stem klinkt opeens ouder, hees en dreigend. Dat zijn waarnemingen om anderen mee te omschrijven, maar niet jezelf. Het verhaal is ermee doorspekt en dat is jammer. Het zijn oppervlakkige beschrijvingen die verhinderen dat de lezer nog dichterbij de seriemoordenaar komt.
De mistroostige ruimte van een gevangenis
Terwijl dat inkijkje juist de kracht is van Spijt?. Maar ondanks het stilistisch zwakke plekje is het verhaal heftig. Dat is knap, want het speelt zich geheel af in een mistroostige ruimte van een gevangenis. Meer dan de dialoog tussen de journaliste en de geketende gevangene is er nauwelijks. Andere personages spelen slechts bijrolletjes. Toch voert Luc Vos de lezer mee in een intrigerende ontdekkingstocht in de ziel van een seriemoordenaar.
De meedogenloosheid waarmee Lewis iedereen afmaakte die te dichtbij kwam, is even indrukwekkend als het volstrekte gebrek aan schuldgevoel. De moordenaar beseft ten volle wat hij deed, maar vindt dat zijn slachtoffers de schuldigen waren. Zijn beleving van goed en fout is geheel anders dan die van de doorsnee mens, waar hij toch zoveel op lijkt. “Wat voor onmens denk je dat ik ben?”, bijt hij de journaliste toe. Elke twijfel over zijn persoon ervaart hij als een vernedering die de onweerstaanbare impuls tot vergelding activeert. Alleen de politievrouw die hem arresteerde kan rekenen op zijn respect, omdat ze achter zijn façade wist te komen.
Smachten naar verbintenis
Mooi in Spijt? is hoe het hele verhaal uitdraait op een strijd tussen Lukas Lewis en de journaliste, ook al zitten ze gedurende het hele verhaal op een stoel. Beide voelen een diepe afkeer voor elkaar, maar ze hebben elkaar nodig. Lewis vindt haar een slap, dom wicht, maar hij smacht naar verbintenis, zijn ultieme verlangen. Het interview biedt hem de laatste mogelijkheid om zo’n relatie aan te gaan, voordat hij terecht wordt gesteld.
De journaliste heeft hem ook nodig, omdat het interview haar de unieke kans biedt om door te dringen tot een ijskoude, gewelddadige seriemoordenaar. Ze walgt van zijn wreedheid, ze is doodsbang, ook al zit hij in de boeien, en raakt voortdurend van de wijs door zijn intimiderend gedrag. Maar ze is ook vasthoudend. Ondanks zijn weerstand dringt ze steeds dieper door tot de donkere dieptes in zijn ziel, waar het antwoord ligt op de vraag waarom hij werd wie hij is.
De moordende maniak die lijkt op zijn medemens
Sterk is hoe Luc Vos laat zien hoe de moordende maniak meer op zijn medemens lijkt dan ons lief is. Veel van zijn gevoelens zijn maar al te herkenbaar: eenzaamheid, verdriet, gekwetstheid, angst, rancune. Waarom werd Lukas Lewis een moordenaar en wij niet?
Hoe fascinerend de ontwikkeling in Spijt? ook is, het is goed dat die stopt na honderd pagina’s. Het gemanipuleer van Lewis, de nervositeit van de journaliste, de sleet dreigt erin te komen. Het einde is verrassend, een waardige afsluiting van een confrontatie tussen twee tegenpolen in een beklemmende omgeving. Wat blijft is de vraag voor de lezer: schuilt er diep in mij ook zo’n monster?
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
