Overpeinzingen bij onze wereld
[Recensie] Waarom zit bij een auto de uitlaat aan de achterkant? Bijna een retorische vraag, want waar zou hij anders moeten zitten? Aan de voorkant soms? Nee natuurlijk! Beter is het de uitlaat te monteren op een zodanige plek, dat de bestuurder geen last heeft van de vervuiling en dat de uitlaatgassen alleen in de omgeving achter het voertuig terecht komen. Een nadeel van deze keuze is echter dat de automobilist geen enkel benul heeft van de hoeveelheid uitlaatgassen die de auto tijdens het rijden produceert, aldus antropoloog/filosoof Ton Lemaire in zijn korte beschouwing. Het artikel vervolgt met de constatering dat elektrisch rijden in zekere zin een verbetering kan beloven, mits het produceren van de benodigde elektriciteit op duurzame wijze zal gebeuren.
In een ander artikel kaart Lemaire aan, dat dankzij de vele lichtbronnen het ’s nachts op aarde bijna nergens meer echt donker is. Bekijk maar eens de opnames die vanuit satellieten gemaakt zijn en waarbij te zien is hoe de stedelijke agglomeraties in Europa vanaf de ruimte zichtbaar zijn. Dit is natuurlijk een direct gevolg van de volop aanwezige verlichting. Lemaire constateert hierbij dat geluidshinder en luchtvervuiling weliswaar overal volop de (milieu)agenda staan, maar dat niemand zich lijkt te storen aan de verspilling die de verlichting voortbrengt. “We leven in een vierentwintig uur economie, we bevinden ons in een staat van permanente mobilisering die weinig slaap toelaat. Dit alles gaat gepaard met gedruis en lawaai en ook met licht en lampen.” Je zou vervolgens verwachten dat de auteur -gezien zijn aloude betrokkenheid bij de milieuproblematiek –met name het energieverbruik door de verlichting aan de orde zou stellen, maar dat gebeurt niet. In tegenstelling daartoe gooit hij het over een andere boeg door erop te wijzen dat steeds meer mensen slaapstoornissen hebben, terwijl daarnaast bijvoorbeeld een groeiend aantal kinderen concentratieproblemen hebben. Niet meteen een sterk argument, want is deze situatie een gevolg van het feit dat het ‘s nachts buitenshuis niet meer donker is? Dan sluit je toch gewoon op tijd de gordijnen? Dat verlichting in de naaste omgeving niet altijd overal wenselijk is, zal iedereen wel willen aannemen, maar aan de andere kant zal dit niet al te vaak voor overlast zorgen. Tenminste … voor de mens. De mogelijke invloed op het dierenleven is weer een ander verhaal.
Overbevolking
Deze beschouwingen maakt deel uit van de laatst verschenen bundel van Lemaire (1941), die eerder ruim twintig spraakmakende boeken publiceerde over onderwerpen als economie, milieu, landschap en bijvoorbeeld democratie. Ook in dit nieuwe boek variëren de behandelde onderwerpen inhoudelijk nogal sterk. Dat de overbevolking een item is, valt te verwachten, evenals een kritiek op de gewoonte om steeds vaker en verder per vliegtuig te reizen, maar daarnaast komt bijvoorbeeld ook de huidige vrijgevochten seksualiteit, het toenemend gebruik van de Engelse taal, het humanisme en bijvoorbeeld de coronapandemie aan de orde. Centraal uitgangspunt bij alle onderwerpen die Lemaire aankaart is, is dat alleen een radicale verandering de wereld kan redden. Zoals hij in de inleiding van dit boek schrijft: “In de kern vereist dat een breuk met het kapitalisme, gebaseerd als het is op foute beginselen, met name het pathologisch streven om alsmaar meer kapitaal te accumuleren en permanent te groeien op een eindige planeet.”
De teksten zijn vlot geschreven, zonder overbodig jargon. Alleen de titels van de verschillende artikelen zouden wat relevanter mogen zijn. Wie nu via de inhoudsopgave naar een bepaald onderwerp wil surfen moet onnodig veel bladeren, in de meeste gevallen maken de gehanteerde titels inhoudelijk weinig duidelijk.
—
Voor het eerst verschenen op Bazarow
