Een meeslepende roman waar menselijke warmte, geborgenheid, vergevingsgezindheid en stiltes hun meer dan verdiende plaats krijgen
[Recensie] Ik ben na het lezen van Elementaire deeltjes zo’n twaalf jaar geleden onvoorwaardelijk fan van Houllebecq zijn vlijmscherpe pen. Ik keek dus best reikhalzend uit naar de vertaling van Anéantir dat verscheen kort voor de Franse verkiezingen. Je weet nooit bij Houllebecq wat er staat aan te komen, hij kan als geen ander plotwendingen en verrassingen inbouwen, nauwelijks te voorzien. Ditmaal bleef de vlijmscherpe pen achterwege, een aantal passages en interacties tussen de hoofdpersonages niet te na gesproken, het is een opvallend milde Houllebecq, empathisch zoals ik hem als auteur nog niet kende. Maar ook hier heeft hij mij terug op het verkeerde been gezet. Tussen die prachtige en meeslepende maar weliswaar vernietigende periode uit het leven van protagonist Paul Raison hekelt hij een aantal heilige huisjes in onze maatschappij die hard, bikkelhard binnenkomen.
Nabije toekomst
Het verhaal start in de nabije toekomst, eind november 2026, met het viraal gaan van een deepfake video waar de Bruno Juge, minister van Financiën en presidentskandidaat wordt onthoofd met een guillotine, Franser dan dat kan je niet gaan. Er volgen nog terroristische nepvideo’s die de Franse inlichtendienst in rep en roer zetten. Paul Raison, topambtenaar en rechterhand van Bruno Juge vervult zijn rol als back-up en toeverlaat met verve. Hij draait overuren, behoudt zijn kalmte en doet waar hij goed in is zijn meerdere ondersteunen. ’t Komt hem goed uit want zijn huwelijk met Prudence zit compleet op een dood spoor. Ik heb nog nergens zo’n desolaat huwelijk omschreven gezien, Houllebecq zijn meesterschap op zijn best. Bruno aanvaardt die uitzichtloosheid, omarmt ze eigenlijk. Zijn drang naar het gezapig leven van een Franse hoog opgeklommen en rijke bourgois is nog groot. Het boek start als een flitsende politieke thriller maar kabbelt tot over halfweg gezapig verder zonder hevige acties, corruptieschandalen en politiek vuil spel, niettegenstaande de dienstdoende president na twee verkiezingsperiodes niet meer kan herkozen worden en meteen een constructie met een marionet in gang zet om nadien terug te kunnen komen. Maar je vervelen doe je niet, integendeel hier laat Houllebecq zijn spitse gevatheid los op ons comfortabel leven zonder smaak en diepgang. Voor elke Frankrijkreiziger zullen namen als Buffalo Grill, Ibis, Courtepaile en Campanile wel veel herkenning oproepen.
Als dan Paul Raison melding krijgt dat zijn vader in Lyon is opgenomen na een herseninfarct verschuift de hele verhaallijn naar de naasten van Paul, zijn zuster, zijn broer en de vriendin zijn vader die elk hun eigen verhaallijn krijgen.
Politieke aanzet
Houllebecq verlaat hier samen met Paul Raison zachtjes, maar bewust grotendeels de politieke aanzet van het boek, alsof pas dan Paul zich realiseert wat zijn eigen leven maar betekent. Sommige zaken worden, niettegenstaande Houllebecq nog wel voor een politieke apotheose zorgt, zelfs niet eens meer uitgeklaard op het eind van het verhaal. Het voelt aan alsof het verhaal verkleint en naar de kern van het echte leven gaat, de familie. Hier ontdek ik een Houllebecq die ik niet kende, empathisch, zacht en meevoelend.
Maar Houllebecq gaat verder in zijn tocht naar de kern van elk individu. Paul die al een tijd met slikproblemen kampte krijgt verdict van kanker en wordt zelf geconfronteerd met de eindigheid van zijn leven. Het verhaal wordt dan nog kleiner en intiemer en het accent verschuift op het aanvaardingsproces van de dood. Je ervaart tijdens het lezen het zichtpunt van iemand die niet beseft dat we allen doodgaan naar iemand die weet dat hij doorgaat. Op een harde wijze laat Houllebecq ons kennismaken met de lijdensweg van terminale patiënten maar daar tegenover komen ook de openbaringen van het aanvaarden van echt geluk, klein en nabij. Dat de nog aanwezige maar onder radar geraakte liefde tussen twee personen terug zijn volle kracht kan vinden en zelfs dieper en hechter kan worden dan ooit.
Tristesse van het leven
Houllebecq houdt er zelf eigengereide en zelfs extreme ideeën over na over ouderenzorg, euthanasie, religie en specifiek de Islam en die blijven in de achtergrond van dit prachtige verhaal aanwezig, je doet ermee wat je wil maar een ding is zeker dit is een meeslepende roman waar menselijke warmte, geborgenheid, vergevingsgezindheid en stiltes hun meer dan verdiende plaats krijgen. De tristesse van het leven kan pijnlijk hard zijn, maar toch zo mooi omschreven. Het hangt nu nog in mijn hoofd.
—
Eerder verschenen op Boekensite Gent
