Na zijn kankerdiagnose had Dirk De Wachter nood aan troost, want ook een arts is uiteindelijk maar een mens
[Recensie] In de zomer van 2021 zat psychiater Dirk De Wachter in het Parijse Centre Pompidou naar Le Mur d’André Breton te kijken toen hij opeens een hevige pijn in zijn buik voelde, naar het toilet rende en een plas bloed verloor. Darmkanker met uitzaaiingen, was het verdict, tot in de lever, waardoor de kans dat hij vijf jaar later nog zou leven op 40% werd geschat. Hij die door zijn dochter op kleuterleeftijd ooit ‘de verdrietdokter’ werd genoemd en die een boek schreef met de titel De kunst van het ongelukkig zijn, kreeg het toen toch even moeilijk, verklapt hij in Vertroostingen.
In deze kruising tussen een intellectuele autobiografie en een essay over het belang en de verschijningsvormen van troost, beschrijft hij wat hem na die verschrikkelijke diagnose overkwam. Er volgden een operatie en tien chemosessies die hem een pijn en een misselijkheid opleverden die hij nooit voor mogelijk had gehouden. ‘Van een zorgeloze mens ben ik een zorgelijke geworden,’ schrijft hij, ‘en dat zal nooit meer verdwijnen’. Ongeveer het eerste wat hij voelde die dagen in het ziekenhuis, was hoeveel troost een eenvoudig gesprek kon bieden, met een bevriende arts die even aan zijn bed kwam zitten, of met een buitenlandse poetsvrouw die hem over haar leven vertelde, om natuurlijk zijn eigen vrouw niet te vergeten die sindsdien alleen nog maar belangrijker is geworden voor hem.
Michael Ignatieff
Vorig jaar verscheen Michael Ignatieffs Troost als licht in donkere tijden, een diepgravende studie waarnaar De Wachter trouwens een paar keer verwijst. In vergelijking daarmee is Vertroostingen een persoonlijker, maar ook een gladder boek dat het toch eerder van de anekdotiek dan van het systematisch onderzoek moet hebben. Zo beschrijft hij bijvoorbeeld hoe hij al van in zijn jeugd meer interesse had in filosofie dan in geneeskunde of psychologie. Van zijn vader moest hij iets studeren waar hij later goed geld mee kon verdienen, maar de initiële interesse bleef knagen. Hij las, verkende en bleef zoekende tot hij het werk van de Frans-joodse Emmanuel Levinas ontdekte, die beweert dat we als mens alleen maar bestaan door de blik van de ander. Aan hem moest hij denken toen hij na de operatie troost nodig had, en aan zijn bewering dat het kleine, bijna toevallig gemaakte gebaar op zo’n momenten veel belangrijker is dan de heldhaftige daad. Ook belangrijker dan literatuur, muziek of beeldende kunst trouwens, zaken die het leven van De Wachter voorheen zoveel betekenis hadden gegeven. Al moet hij bekennen dat de muziek van J.S. Bach hem ook toen enige troost kon bieden. En die van Leonard Cohen natuurlijk, met zijn “I have tried in my way to be free”.
—
Eerder verschenen in Knack
