Een boek dat zo ontzettend de moeite waard is om te lezen
[Recensie] Vanaf het moment dat ik zag dat het boek over Vietnam van Max Hastings was verschenen was ik in tweestrijd. Aan de ene kant was ik nieuwsgierig want zijn reputatie als journalist en schrijver is bekend. Daarbij is hij ter plekke geweest in Saigon en deed verslag van deze vreselijke oorlog. Een boek over dit land doet iets met me. Vietnam is een land waarop ik verliefd ben geworden. Wanneer je het voorrecht hebt om door dat prachtige land te reizen, kennis te maken met de Vietnamese bevolking, met hun erfgoed, dan is een boek over hun verleden verleidelijk, zelfs wanneer dat oorlog betekent, het is tenslotte een groot deel van hun geschiedenis. Wanneer het boek is geschreven door een auteur die het land zelf ook kent, als verslaggever ter plaatse was, dan heeft dat een extra aantrekkingskracht. De vraag is dan altijd nog, is het een objectief verhaal geworden?
Wat meteen opvalt, is de dikte van het boek. Niet verwonderlijk want het behapt dertig jaar in de vorm van politiek en oorlog. Maar het gaat niet alleen over Vietnam zelf. Hastings begint bij het begin, laat je kennismaken met het land, legt uit hoe angst vanuit het westen voor het communisme voor de Amerikanen reden was deze Franse kolonie aan te vallen. Het boek is een naslagwerk en chronologisch verslag in een. Het is goed opgebouwd, logisch te lezen en ondanks de complexiteit die het met zich meebrengt, want waarom is die oorlog ontstaan, waarom duurde het zo lang en liep het af zoals hij deed, is het geen moeilijk boek om te lezen en zeker geen droge kost. Het is wel een moeilijk boek om iets over te vertellen. Want het is zoveel en erg indrukwekkend. Qua persoonlijke beleving en herkenning, niet qua schrijfstijl.
De manier waarop Hastings het heeft geschreven en het gevoel dat er geen oordeel aan hangt is voor mij een groot pluspunt. Maar een recensie schrijven over een boek dat me zo enorm heeft geraakt, tot tranen heeft gebracht en me woedend maakte is niet eenvoudig, het kostte me meer tijd dan normaal. Juist omdat je kennis hebt gemaakt met de bevolking en op plekken bent geweest die ook in het boek worden beschreven. Je ziet tot op de dag van vandaag nog steeds de kraters van de bombardementen in het noorden, de napalmvelden die ‘Agent Orange’ heeft achtergelaten, waar nu pas sprake is van enigszins vruchtbare grond. De vele mijnen die daar nog liggen die dagelijks slachtoffers maken en dat maakt dat je niet zomaar van het padje af mag om iets te gaan bekijken. Het is raar om te lopen door musea en stukken jungle waar ze een educatief centrum hebben aangelegd om uit te leggen hoe de oorlog er in de praktijk er voor de Vietnamees uitzag. Jarenlang leven onder de grond, van alle ‘gemakken’ voorzien zover mogelijk, tunnelstelsels van soms wel meer dan 35km (zelfs onder rivieren door), complete dorpen die in meerdere lagen ondergronds gingen. Maar niet alleen om te overleven. Ze hebben gevochten, tegen elkaar, met elkaar en tegen iedereen die hen bedreigde. De Vietnamezen waren onderling verscheurd, ongrijpbaar en beschikten over de meest vreselijke verdedigingsmechanismen, zelf gebouwd en gemaakt van wat de natuur hen te bieden had.
Hastings gaat gevoelsmatig geen onderwerp uit de weg en legt vrij eenvoudig uit hoe deze oorlog in elkaar stak. De kaarten helpen je een goede indruk te krijgen van het land. Hoe de oorlog tot stand is gekomen, direct aansluitend op de naweeën van de Tweede Wereldoorlog, de koude oorlog en de angst voor de opmars van het communisme. Hoe hij een dergelijk ingewikkelde oorlog, alle politieke feiten en details heeft omgevormd tot een goed leesbaar boek is mij, oprecht een raadsel. Het verhaal is met vlagen adembenemend en om ziedend van te worden.
Het boek heeft als subtitel ‘een tragedie 1945-1975’ en wordt betiteld als een meesterwerk. Max Hastings heeft met een objectieve kijk en met gedegen research, gesprekken met zowel Amerikanen als Vietnamezen een open en eerlijk boek geschreven. Wellicht omdat hij Brit is proef ik geen politieke voorkeur of mening. Hij schrijft het zoals het is gegaan, wat hem is verteld. Aan geschiedenis valt niets meer te veranderen maar laat dit een les zijn voor de toekomst. Want zoals zo vaak: angst is een slechte raadgever en die theorie ging hier ook echt op.
Wat het meeste indruk heeft gemaakt is de persoonlijke aard van het boek. Zoals in het boek staat: “Volgens de auteur verdiende geen van de beide partijen de overwinning in een strijd die veel lessen voor de 21e eeuw bevat over het misbruik van militaire kracht om het hoofd te bieden aan lastige politieke en culturele vraagstukken. Hij heeft de getuigenissen van militaire leiders en boeren, staatslieden en soldaten bijeengebracht tot een buitengewoon document.”
Vietnam – een tragedie is een allesomvattende titel voor een boek dat zo ontzettend de moeite waard is om te lezen. Ik ben er oprecht van onder de indruk. Natuurlijk is bekend dat de Amerikanen de ellenlange strijd tegen de Vietnamezen niet hebben kunnen winnen. Maar wat was er dan ‘te winnen’? Behalve verwoesting, uitputting, dood en verderf aan alle kanten kent een oorlog als deze mijn inziens geen winst. Een oorlog kent ten slotte alleen maar verliezers, dat wordt keer op keer bewezen. Dit boek verdient alle lof, ook voor de vertaling en opmaak. En daarom ook 5 sterren!
—
Eerder verschenen op Perfecte Buren
