Ouderwetse fantasy vol tovenaars en spreuken
[Recensie] Disclaimer: ik heb nooit echt met de auteur samengewerkt, maar wel verschenen we samen in de bundel Wereldbedenkers. Ik kocht dit boek omdat de auteur had verteld dat het in de stijl was geschreven van zijn eerste boeken en ik was daardoor nieuwsgierig geworden.
Peter Schaap was in de jaren ’80 en ’90 een van de weinige Nederlandse fantasyschrijvers die bij een grote uitgever verscheen en wiens boeken in de boekwinkel te vinden waren. En er komen van hem nog steeds nieuwe boeken uit. Dit is volgens de achterflap zijn 25ste roman en zijn 40ste boek! Schaap is een van de hoekstenen van het fantastische genre in ons taalgebied.
Daarom verbaast het mij ook dat ik op deze site alleen recensies tegenkom die het boek twee of drie sterren toekennen. Vooral na het lezen van het boek zelf. Als je kijkt wie de recensenten zijn, komt het vermoeden op dat het gaat om boekbloggers in het fantasygenre, wellicht zelfs jonge boekbloggers. Dat zij zo enthousiast zijn over boeken in het algemeen en over fantasy in het bijzonder valt toe te juichen, maar hier schuilt volgens mij het probleem. Ik ga er nu even vanuit dat deze jonge boekbloggers vooral moderne fantasy lezen, a la de boeken van Brandon Sanderson. ‘Zam de Fikser’ is echter geen moderne fantasy.
Bloemrijk taalgebruik
Naar wat ik las van de auteur de afgelopen tijd wilde hij met dit boek terugkeren naar het type fantasy en de sfeer van zijn eerste boeken, ‘De Schrijvenaar van Thyll’ en ‘Ondeeds de Loutere’. En zelfs al kwamen deze boeken uit in de jaren ’80, ze grepen terug op een nog wat ouder soort fantasy, die van schrijvers als Jack Vance en zijn ‘Stervende Aarde’-boeken. Het gaat om fantasyboeken waarin de verbeelding onbegrensd is. Het zijn verhalen vol tovenaars in hun kastelen, die spreuken moeten memoriseren en die letterlijk in lettertekens voor zich zien als ze die uitspreken. Verhalen vol magische voorwerpen en monsterlijke wezens. De grenzen worden hier niet bepaald door de van te voren vastgelegde begrenzingen van de magie in een magiesysteem, waar de schrijver zich maar aan heeft te houden, of in een tot in de puntjes uitgewerkte wereld die de schrijver niet mag verlaten. Nee, de grenzen worden gevormd door de verbeelding van de schrijvers – wat kan die nu weer uit zijn hoed toveren? Dat leidt tot verbazing en verwondering bij de lezer om de fantasie van de schrijver in plaats van om zijn slimmigheid in het omgaan met (door hemzelf) vastgelegde regels. Bij dit type fantasy hoort ook een bepaald soort bloemrijk taalgebruik, met uitgebreide beschrijvingen en gevoel voor spektakel – niet een alledaagsheid die in moderne fantasy wordt toegepast onder het mom van ’toegankelijkheid’.
Recensenten die dit boek lezen in de verwachting een modern fantasyboek tot zich te nemen, komen daarom bedrogen uit. Als je dit boek echter leest met het vooruitzicht jezelf onder te dompelen in een ouderwets toververhaal, zul je een goede tijd beleven. Ikzelf keek ernaar uit weer een fantasievol verhaal te lezen in de lijn met de eerste boeken van de auteur (die ik zelf heel onderhoudend vond). En die verwachting kwam helemaal uit.
Natuurlijk had ik er wel wat op aan te merken. Het boek had wellicht vijftig of zeventig pagina’s korter kunnen zijn – vooral aan het eind had ik wat moeite om de concentratie vast te houden. De hoofdpersoon was ook nog eens geen aangenaam heerschap, die ook in zijn verhouding met het andere geslacht nogal eens manipulatief te werk ging. Verder was ik niet helemaal gecharmeerd van alle ‘vooruitwijzingen’ in het verhaal – maar ik vond de flashbacks wel goed werken, vooral omdat uiteindelijk in de laatste pagina’s duidelijk werd waar die toe dienden en welk geheim de hoofdpersoon met zich meedroeg. Het was geen diep verhaal, maar wel een mooi avontuur.
Aan te raden voor wie open staat voor fantasy in een oudere stijl, en niet bezorgd is of de auteur zich wel houdt aan de grenzen, maar wil zien met wat voor moois hij nog meer kan komen aanzetten. Een levendig verhaal van een verteller die duidelijk lol heeft in wat hij doet.
—
Eerder verschenen op johankleinhaneveld.blogspot.com
