De onberekenbaarheid van het bestaan
“Als er één groep is die voor smartengeld in aanmerking komt, dan zijn het wel de gedupeerden van een vechtscheiding,” denkt de advocaat Anton Palthe in de roman Letselschade van Vonne van der Meer. “Het is een kwestie van tijd tot ook deze groep bij ons aanklopt.” Het is een terzijde dat meer verraadt dan alleen een scherp inzicht in een meestal kuis verzwegen waarheid. Palthes mijmering raakt direct aan het centrale thema van deze roman, zo beknopt als een novelle maar qua strekking zo breed dat de genre-aanduiding ‘roman’ wel degelijk adequaat is.
Schadeclaim
De handeling is simpel. De 23-jarige studente Lucia Terbrugge is na een val bij het skiën vanaf het middel verlamd. Een fabricagefout in het materiaal is daarvan de oorzaak, een schadeclaim het gevolg. Een boek lang kibbelt zij met Palthe over wat zij in de rest van haar leven allemaal moet missen en over een passende compensatie daarvan door de fabrikant.
Dat klinkt eenvoudiger dan het is. Want deze levenscalculatie roept levensgrote vragen op. Waarom kan de uit een ‘goed nest’ afkomstige studente een veel groter bedrag claimen dan een lotgenoot met hetzelfde letsel maar met – op grond van afkomst en opleiding – een veel lagere levensstandaard in het verschiet?
Het recht op een geslaagd leven
Kun je een gederfde levensverwachting überhaupt omzetten in klinkende munt? En zou je dat wel moeten willen? Met die laatste vraag bereikt Van der Meer haar kernpunt. Welk leven leid je eigenlijk wanneer alles daarin wordt afgemeten aan een ‘recht’ op een geslaagd en gelukkig leven, dat ‘geschonden’ wordt wanneer daarin iets misgaat?
De paradox van aansprakelijkheid
Toeval heeft, naast geluk, nu eenmaal ook onverwachte tegenvallers in petto. Als het eerste een ‘recht’ is, zoals meer en meer vanzelfsprekend is geworden, dan vraagt het tweede niet om aanvaarding maar om aansprakelijkheid. In Lucia’s geval is dat die van de fabrikant, maar waarom – zo mijmert zij – niet van de rotspunt waarop zij botste, de sneeuw die deze verborg, of uiteindelijk de Schepper zelf?
In de VS is zo’n 30 jaar geleden al eens een rechtszaak tegen God aangespannen vanwege alle het leed dat hij in zijn maaksel toelaat. Een boutade, uit protest tegen de claimcultuur die elke risico en toeval wil uitsluiten en sindsdien de wind alleen maar méér in de zeilen heeft gekregen.
Je kunt dat de advocatuur (die het uitbuit) en de rechterlijke macht (die het beloont) verwijten, maar het probleem zit dieper. Het huist in een mentaliteit die de onberekenbaarheid van het bestaan niet meer aanvaardt en elke tegenslag ziet als een misdaad. En daarvoor moet dan iemand boeten of minstens dokken, want bij een verdwenen God kan die claim niet meer worden neergelegd.
Onmenselijkheid
Het resultaat is een wereldvreemde cultuur die prometheïsch afstevent op onmenselijkheid: het tegendeel van wat zij meent te beogen. Meer dan honderd pagina’s heeft Van der Meer niet nodig om dat dilemma zichtbaar te maken, aangrijpend, indringend en bij uitstek actueel.
__
Ook verschenen op X/ Linkedin
