Een rivier van woorden
Ze heeft een enorme passie voor literatuur, Dietske Geerlings. Ze is docente Nederlands, recenseert en schrijft zelf het ene pareltje na het andere. Ieder boek wordt in eigen beheer uitgegeven en is gratis te downloaden via haar website. “Lubabah of hoe namen in de wind”is haar laatste literaire werk, een novelle dit keer. Lubabah is een islamitische meisjesnaam en betekent “het diepste wezen”. En over dat diepste wezen gaat het in deze novelle. Geerlings stelt in het verhaal dat ze vertelt thema’s als het omgaan met vreemdelingen, hoe we zelf in deze wereld met elkaar omgaan, de afstand die mensen tot elkaar hebben, medemenselijkheid, rouw(verwerking), rekening houden met anderen en gemis aan de orde.
Wat zit er in die mand?
Het verhaal begint met een vrouw die met een mand onder haar arm in de richting van de oude brug loopt. Kinderen lopen achter haar aan en roepen Lubabah. Ze steekt de hand op en loopt door. Ze gaat zitten op een van de grote stenen onder de brug van de rivier met de mand vlakbij zich. Haar gezicht is verscholen achter een sluier. Jacov, een scholier, vraagt zich af wie ze is, waarom ze onder de brug zit, of ze werk heeft. Hij wil met haar in contact komen. De belangrijkste andere personages komen al in de eerste bladzijden van het verhaal aan bod. De oude visser, die naar Lubabah kijkt en haar veel mooier vindt dan zijn eigen vrouw. “Alleen voor de vorm hangt de hengel in het water.” Hij komt voor haar. Dan is er Tyrus, die in de buurt van Jacov woont. “Hij is aardig, maar ook een beetje eng, omdat zijn ogen twee verschillende kanten op kijken. Je weet nooit of hij je aankijkt.” Zijn zieke moeder, Stien, is te oud om voor hem te zorgen. En dan is er nog de moeder van Jacov, die bij de bakker werkt en alleen voor Jacov zorgt, sinds haar man, Jacob, na zeven jaar huwelijk verdwenen is, op zoek naar een andere vrouw.
Middellandse Zee
De mysterieuze Lubabah is de spil in het verhaal. Ze is een vluchtelinge, heeft “op zo’n bootje gezeten, ergens op de Middellandse Zee.” Ze spreekt de taal niet en zit maar stil met de mand aan haar voeten, diep in zichzelf gekeerd. Wat denkt ze, wat wil ze, wat vindt ze? Ze zit natuurlijk niet voor niets aan het water, onder een brug. Een brug is het symbool van verbinding. Water staat voor leven, zo heb je water nodig om te kunnen blijven leven. Maar water is ook bedreigend, kan ervoor zorgen dat je ten onder gaat (denk aan de bootvluchtelingen). Je kunt het leven ook zien als een stromende rivier waarin je moet leren zwemmen. En water reinigt. Jacov benadert haar, leert haar woorden en telt die woorden, neemt eten voor haar mee. Er komen steeds meer woorden, steeds meer begrip. Totdat Lubabah gaat zwemmen, zich plots aan de andere kant van de rivier begeeft en uiteindelijk prijsgeeft wat er in haar mand (haar ‘levensbagage’ zit). Rondom deze kern van het verhaal cirkelen een aantal andere verhaallijnen waarin weer andere thema’s aan de orde komen. Zoals bij de oude visser. Die ziet wat er gebeurt aan de rivieroever en denkt erover na. Hij ziet dat Lubabah ondanks de regen maar blijft zitten, zich schuil houdt. “Ze gaat schuil in haar sluier.” Hij vraagt zich af “op welk moment een mens ophoudt met vluchteling te zijn.” Dat is meteen een mooie denkpiste naar zichzelf en de manier waarop hij met zijn eigen vrouw omgaat.
Fladderen als een vlinder
Dietske Geerlings bouwt haar verhaal scenisch op, wisselt steeds van perspectief tussen de belangrijkste personages. Dat geeft de novelle dynamiek, zorgt voor ritme, zet je aan het denken, zorgt ervoor dat je parallellen ontdekt. Zo draagt Lubabah een sluier en Veronique heeft nadat Jacob haar verlaten heeft haar haren afgeknipt en bedekt die met een doek. Veronique is ook degene die Stien helpt en Tyrus opvangt. Ze draagt niet voor niets een naam die verwijst naar de Bijbelse Veronica, een vrouw die troost brengt. De lezer geniet van de stijl van de auteur. Zoals van de mooie alliteratie en het metrum in de zinnen, zoals “een lange slinger van kramen kruipt over kasseien langs de statige herenhuizen die over het water uitkijken.” Of de visser die Lubabah aan het water ziet zitten: “Ze kijkt naar een overkant in de verte, alsof ze zich losgemaakt heeft van de tijd.” Of de lichtheid waarmee ze een buurmeisje met lange dunne benen en vrolijk wapperende rokjes beschrijft: “Ze fladdert als een vlinder door de straat, zelfs op haar fiets heeft ze vleugels.” Je ziet ze fladderen.
Denken, willen, oordelen
Het gaat bij Geerlings ook over wat er niet staat, over de ruimte tussen de woorden. Het motto van de novelle helpt je om het verhaal te begrijpen. Het is een citaat van Hannah Arendt uit haar hoofdwerk “Het leven van de geest”: “Maar als de stormwind van het denken, die ik nu in je zal opwekken, je uit je slaap gerukt en je klaarwakker en levend heeft gemaakt, dan zul je zien dat je niets overhoudt behalve verwarring, en het beste wat we daarmee kunnen doen is die met elkaar delen.” Het boek van Arendt gaat over wat de menselijke geest vermag: denken, willen en oordelen. Deze drie elementen kom je in de novelle tegen. Geerlings laat je, net als Arendt, stilstaan bij wat er in onze maatschappij aan de hand is: verharding, menselijkheid lijkt in de knel te komen, een klimaat waarin het respect voor de ander belangrijk is lijkt te verdwijnen. Maar dan is er het poëtische einde van het verhaal waarin Lubabah zich mee laat voeren op de stroom van de rivier. “De jongen roept steeds opnieuw de namen over het water. Alleen maar losse woorden hebben geen zin, denkt de visser. Hij werpt zijn hengel in de taal, trekt zijn schoenen uit en dan zijn broek.” Hij komt in actie.
Laat je meevoeren taal en gedachten in dit indrukwekkend verhaal dat over de essentie van het mens zijn gaat.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
