Over hoe vergeten werkt
[Signalering] Dapper stapt je zoontje van anderhalf naast je voort. Als hij valt, krabbelt hij kalm weer op, met een groot geel herfstblad in zijn hand. Plots overvalt je een vreemd soort weemoedigheid: je beseft dat er van deze mooie wandeling niets bij hem zal achterblijven.
In zijn nieuwe boek bouwt Douwe Draaisma voort op zijn eerdere studies over het geheugen. Nu staat echter niet het herinneren centraal, maar de pendant ervan: het vergeten. Wat gebeurt er bij geheugenstoornissen, waarom kunnen we dromen zo moeilijk vasthouden, bestaat verdringen? En wat te denken van al onze pogingen om onszelf en onze dierbaren te behoeden voor vergetelheid? In de essayistische beantwoording van dit soort intrigerende vragen bewijst Draaisma opnieuw zijn vakmanschap als psycholoog-schrijver.
In een mooie beschouwing laat de auteur zien dat zelfbesef en taalontwikkeling voorwaarde zijn om tot een werkend geheugen te komen. Maar met de mogelijkheid om gebeurtenissen te vertellen, uit te wisselen en te onthouden, kan ook het grote vergeten beginnen. Vroegste herinneringen getuigen niet alleen van het ontwaken van het autobiografische geheugen maar ook van het onvermijdelijke falen ervan.
In Vergeetboek komen vele wetenschappers aan het woord over het hoe en waarom van het vergeten. Maar het meest onvergetelijk zijn de stukken waarin Draaisma mensen opvoert die zelf het gevecht aangaan met het vergeten – met de hulp van foto’s, (doods)portretten, aandenkens, afscheidsbrieven of een roman. Of het hiermee lukt de herinneringen veilig te stellen? Nee, zo eenvoudig is het niet. De slotzin van dit erudiete maar ook bij vlagen ontroerende boek luidt daarom: “Wat telt, bij het koesteren van herinneringen, is niet het resultaat maar de liefde en toewijding van de poging.”
Laat de ouder uit de eerste alinea zich daarmee troosten.
—
Eerder verschenen in Intermediair
