Roman rondom een kaasfabriek
Het gebeurt niet zo heel vaak dat een roman zich rondom voedingsmiddelen afspeelt. Toch kun je dat – tenminste tot op zeker hoogte – wel zeggen over De kaasfabriek van Simone van der Vlugt.
[Recensie] De roman speelt zich in twee delen af: een deel omstreeks 1892 en een deel omstreeks 1914. In dat tweede deel schuift de kaasfabriek uit de titel naar de achtergrond en draait het verhaal vooral om – weinig verrassend – de Eerste Wereldoorlog.
Toch kun je zeggen dat je uit dit boek best iets kunt leren van het begin van de Nederlandse kaasindustrie. De kaasfabriek waar het in dit verhaal om draait is De Purmer, waarbij Van der Vlugt zich heeft gebaseerd op Freia, een bedrijf in het Friese Veenwouden dat in 1879 werd opgericht. De kaasfabriek, die zijn deuren definitief sloot in 1970, staat inmiddels opnieuw opgebouwd in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem.
Naast de kaasfabriek speelt feminisme een prominente rol in het verhaal, dat in de kern draait om een vrouw, Lydia, die verliefd wordt op een man beneden haar stand. Met diezelfde man, Huib, begint ze kaasfabriek De Purmer. Hoewel veel boeren in de omgeving huiverig zijn over de kaasfabriek, worden ze al snel massaal overgehaald hun melk aan de fabriek te leveren. De fabriek zelf wordt al spoedig een succes, waarbij het enigszins irriterend is hoe gemakkelijk het de hoofdpersonen afgaat.
Het tweede deel van het boek maakt een sprong in de toekomst. Lydia en Huib zijn niet getrouwd, maar beiden hebben wel kinderen. Nora, de dochter van Lydia, en Wouter, de zoon van Huib, kunnen het niet goed met elkaar vinden. Los van elkaar komen de twee echter al snel aan het front van de oorlog terecht. Wouter omdat hij via een omweg in het Franse leger komt, Nora omdat ze met een Belg trouwt.
Vanaf dit punt draait het boek hoofdzakelijk om Nora. Hoe ze vlucht uit België terwijl ze problemen in haar huwelijk heeft en hoe ze haar rol vindt in het verzorgen van gewonde soldaten – waarbij ze een belangrijke persoonsverandering doorgaat van enigszins verwende welgestelde jongedame, naar een jonge vrouw die voor zichzelf en vooral voor anderen zorgt.
Het boek wekt gemengde gevoelens op. Aan de ene kant verlopen sommige zaken veel te vlot en probleemloos en is het niet helemaal duidelijk waar het verhaal naartoe gaat en welke punten het probeert te maken, aan de andere kant heeft het hele sterke punten: de beschrijving van de werking van de kaasfabriek en het kaas maken en de beschrijvingen van de mensen, plaatsen en dingen in die tijd heeft Van der Vlugt prachtig gedaan.
—
Eerder verschenen op EVMI
