Hoe Pinkeltje de gestolen toverbeker terug vond
[Essay] Beste lezers, met dit Pinkeltje boek is iets mis gegaan in het voorwoord (Dit moet je eerst weten”) en ook daarna. Er zijn dingen anders dan in vorige Pinkeltje boeken, en er zijn ook dingen anders in de moderne uitgave dan in de vorige uitgaven van dezelfde boektitel. Dat kan ik natuurlijk niet zo maar beweren, ik zal het ook aan jullie moeten uitleggen. Daarom is deze recensie heel wat uitgebreider dan je gewend bent. Het heet dan ook niet ‘recensie’ maar ‘essay’.
Toen ik het voorwoord van dit Pinkeltje boek las, dacht ik “Hè hoe kan dit?”. Want in dit voorwoord van Pinkeltje en de gouden beker legt de auteur nog eens uit hoe de Pinkeltjes (in het laatste hoofdstuk van het boek Lach jij maar Pinkeltje) naar Sprookjesland verhuisden. Alleen gebeurt het in die terugblik in het voorwoord van Pinkeltje en de gouden beker anders dan het destijds gebeurde in het boek Lach jij maar Pinkeltje; De koning van Pinkeltjesland zegt ineens dat hij niet weet waar Sprookjesland zich bevindt. Terwijl àlle Pinkeltjes, ook de koning en koningin van Pinkeltjesland, één avontuur vóór Lach jij maar Pinkeltje op bezoek zijn geweest in Sprookjesland. Dat deden ze met een trein die koning Diamantus van Sprookjesland speciaal voor de Pinkeltjes liet rijden vanuit Pinkeltjesland naar Sprookjesland. Dat gebeurde in het boek Pinkeltje en de aardmannetjes. Die aardmannetjes zochten naar Sprookjesland omdat ze daar wilden gaan wonen. Zij gingen graven binnenin de berg waar Pinkeltjesland op lag en kwamen precies in Pinkeltjesland boven de grond omdat ze verkeerd gegraven hadden. Pinkeltje Witbaard hielp de aardmannetjes en vond samen met hen de toegang naar Sprookjesland binnenin de zelfde berg waar Pinkeltjesland op lag. Als beloning dat Pinkeltje Witbaard de aardmannetjes hielp om Sprookjesland te vinden, werden alle Pinkeltjes uitgenodigd voor een bezoek aan Sprookjesland.
Enstige fout
Als dan na dat prachtige bezoek de Pinkeltjeskoning ineens tegen Pinkeltje Witbaard zegt dat hij niet weet waar Sprookjesland ligt, dan weten alle jeugdige lezertjes dat dit niet klopt. Dat is een ernstig foutje. In eerste instantie dacht ik dat het aan de nieuwe uitgave van het Pinkeltje boek lag (“Pinkeltje en de gouden beker”, in het voorwoord “Dit moet je eerst weten”). Een drukfout, of een tekstfout van de bewerker kan el eens gebeuren. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en ik kocht op internet een tweedehands oudere versie van hetzelfde boekje “Pinkeltje en de gouden beker, en ook een oudere versie van Lach jij maar Pinkeltje. Het lag niet aan de tekstbewerkster van de nieuwe uitgave …
In de oudere uitgave van “Lach jij maar Pinkeltje” zegt Pinkeltje Witbaard tegen zijn Pinkeltjeskoning dat het niet makkelijk is om Sprookjesland te vinden nadat zijn koning zegt: “Jij weet de weg toch nog wel naar Sprookjesland?” Op datzelfde moment worden Pinkeltje Witbaard en Pinkelotje weg getoverd en staan ze het volgende moment op de handpalm van de Sprookjeskoning Diamantus, in Sprookjesland. Ook heel Pinkeltjesland werd op dat moment naar Sprookjesland toe getoverd. In de nieuwe uitgave van “Lach jij maar Pinkeltje” is het Pinkelotje die Pinkeltje Witbaard aanmoedigt dat hij de weg nog wel kent. Ook in deze nieuwe uitgave wordt Pinkeltjesland per direct naar Sprookjesland toe getoverd.
Dan het vergelijk tussen de oude en de nieuwe uitgave van “Pinkeltje en de gouden beker”: In de oudere uitgave van Pinkeltje en de gouden beker wist de Pinkeltjeskoning niet waar Sprookjesland lag, terwijl hij er 1 Pinkeltje boekje vóór de verhuizing zelf al was geweest .. Ook in de nieuwe uitgave van Pinkeltje en de gouden beker wist de Pinkeltjeskoning niet waar Sprookjesland lag. Het geeft allemaal opnieuw het gevoel dat auteur Dick Laan zijn laatste boekjes niet zelf heeft geschreven. In de oudere uitgave liep dat gesprek alleen tussen Pinkeltje Witbaard en de koning van Pinkeltjesland. In de nieuwe uitgave loopt datzelfde gesprek tussen de koning èn de koningin van Pinkeltjesland & Pinkeltje Witbaard.
Er zijn nog meer rare dingen. In Lach jij maar Pinkeltje – dat 9 hele boekjes éérder uitkwam dan Pinkeltje en de gouden beker gingen Pinkeltje Witbaard en Pinkelotje aan de koning van Sprookjesland vragen of alle Pinkeltjes voortaan in Sprookjesland mochten wonen omdat er in hun land zo een grote droogte was dat er niets en niemand meer kon leven. Op datzelfde moment voelden alle Pinkeltjes in Pinkeltjesland hun hele omgeving schudden, het werd even donker, en het volgende moment was heel Pinkeltjesland door koning Diamantus naar Sprookjesland getoverd. Pinkeltje en Pinkelotje stonden nog in de grote hal van Sprookjesland en keken door de toegangsdeur naar hun nieuwe Pinkeltjesland waar ze iedereen weer ontmoetten. Het Pinkeltjesland binnenin Sprookjesland was precies zoals het echte Pinkeltjesland op de flank van de berg midden in het Afrikaanse continent. Zo ging het in de oudere editie èn in de nieuwe uitgave.
Nu, in het boekje Pinkeltje en de gouden beker is dat verhaal ineens anders. Pinkeltje ging om hulp vragen, koning Diamantus keurde het goed, maar stuurde de volgende dag pas een grote trein waarmee alle Pinkeltjes naar Sprookjesland reisden. Toen ze daar aankwamen, zagen ze achter de toegangsdeur naar hun nieuwe ‘land’ ineens een volledige kopie van Pinkeltjesland, met al hun huisjes, al hun tuintjes en hun straten, en ook met een zee – terwijl het echte Pinkeltjesland midden in het Afrikaanse continent lag -. Voortaan ligt het nieuwe Pinkeltjesland dus aan de zee. En ze verhuisden pas 1 dag later naar een kopie van Pinkeltjesland, weet u nog? Ze vertrokken per trein uit het echte Pinkeltjesland en gingen naar Sprookjesland, nadat Pinkeltje naar koning Diamantus was geweest. Eenmaal daar, was er een kopie van een Pinkeltjesland aan zee .. Zo ging het in de oudere uitgave èn in de nieuwe uitgave van “Pinkeltje en de gouden beker.”
Er was voor auteur Dick Laan geen reden om zijn verhaal van 9 afleveringen geleden opeens te veranderen. Toch zien we dat hier gebeuren. Ook in het volgende hoofdstukje zien we een verschil tussen de oudere uitgave en de nieuwe uitgave van Pinkeltje en de gouden beker: Pinkeltje gaat voor een dringende zaak naar de koning van Pinkeltjesland in Goudentorenstad en blijft een hele week weg zonder iets te laten weten. Pinkelotje wordt ongerust en gaat uit eigen initiatief naar de burgemeester van Zilvertorendorp. Althans, in de oudere uitgave. In de nieuwe uitgave gaat Pinkelotje ook naar de burgemeester, maar nu zegt ze tegen een kennis dat ze op initiatief van de burgemeester naar hem toe gaat.
We weten nu één ding met zekerheid door het vergelijken van de oudere uitgaves met de nieuwe uitgaves: De grote verschillen ontstonden al in de oude uitgaven. Het zijn hele grote aanwijzingen dat auteur Dick Laan zijn laatste boeken niet zelf heeft geschreven (omdat hij nooit zo zou zijn afgeweken van zijn eigen eerdere boekjes). Er is dus een co-auteur of een hele nieuwe auteur aan het werk gegaan en die heeft een aantal dingen echt over het hoofd gezien. En de uitgever heeft het laten gebeuren zonder bij te sturen.
In een latere generatie (de herdrukken) kreeg de tekstueel bewerkster de vrijheid om dingen aan te passen, maar blijkbaar niet genoeg vrijheid om de verhaallijn ook even aan te passen. Dat was een stap te ver. Had zij die vrijheid maar wel gekregen.
Ik heb één nuchter antwoord voor u: er is niet gekeken naar de samenhang met vorige Pinkeltje boekjes. Waaraan ik dan moet toevoegen dat behalve de co-auteur ook de uitgever heeft zitten slapen zodat de fout onopgemerkt bleef. Om zulke foutjes te voorkomen, hebben we in Literair Nederland de proeflezers. Zij krijgen ieder verhaal te zien voordat het uitgegeven wordt, speciaal om dit soort uitglijders te voorkomen.
Zee
Omdat ik al heel veel verteld heb over veranderingen, zal ik mijn verhaal over de gouden beker kort houden. De titel is veranderd. Eigenlijk heette het boekje: “Pinkeltje en de spannende avonturen om de gouden beker”. Dat had ik nooit geweten als ik de oudere en de nieuwe versies niet had vergeleken. Leuk hè? Wat gebeurt er in dit verhaal? Toen de Pinkeltjes verhuisden naar Sprookjesland, kreeg de koning van Pinkeltjesland van koning Diamantus uit Sprookjesland een toverbeker van goud en ingelegd met parels, diamanten en robijnen. Alle inwoners van Pinkeltjesland kregen van Diamantus een zilveren beker. Ieder jaar op de datum dat Pinkeltjesland naar Sprookjesland verhuisd was, wordt ter herdenking de gouden beker door de koning van Pinkeltjesland omhoog getild, en dan vullen alle zilveren bekers + de gouden beker zich helemaal met de lekkerste limonade. En heel de dag blijven al die bekers zichzelf vullen. Ook dit is nieuw, dat was er nog niet in “Lach jij maar Pinkeltje.”
Dit jaar wordt de gouden beker gestolen uit het paleis, slechts 6 dagen voor de jaarlijkse feestdag. Geen gouden beker betekent dat niemand in Pinkeltjesland limonade krijgt. De koning belt gauw met Pinkeltje Witbaard en vraagt hem om te helpen om de beker terug te vinden. De zoektocht brengt Pinkeltje naar de zee, naar zeemeerminnen en naar koning Neptunus en zijn vrouw, diep in het water. De afloop heeft in dit boekje een hoog “feelgood” gehalte en er zijn twee lessen voor onze jeugd in het boekje opgenomen:
Laat nooit onbewaakt een raam open staan, en vervuil de zee niet met brandstofresten van motorboten.
Nu weten we waarom er in dit boekje ineens een zee nodig was bij Pinkeltjesland. Er moest een zoektocht komen in een zee, en ook Neptunus en zijn familie van zeemeerminnen en zeemeermannen moest een plaatsje krijgen in Sprookjesland. Al blijft een zee op een bergflank een beetje raar.
Als er nog eens een nieuwere herziening komt van de Pinkeltje boeken, dan hoop ik dat de uitgever er mijn recensies nog eens op na slaat en de reeks van boekjes weer met elkaar in overeenstemming brengt.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
