Interviews over de confrontatie met de dood
Fokke Obbema weet uit eigen ervaring maar al te goed hoe kwetsbaar het leven kan zijn. Hij overleefde op 54-jarige leeftijd een hartstilstand in 2017. In dit boek interviewt hij personen die geconfronteerd werden of worden met de dood, of die beroepsmatig veel met de dood te maken hebben. Hij begint ieder gesprek met een introductie van de persoon van wie de levensloop en werkzaamheden worden beschreven. Er zijn tal van bekende Nederlanders bij.
Medici
Bert Keizer is een voormalig verpleeghuisarts die columns in Trouw schrijft. Hij vindt het onverdraaglijk dat alles in ons leven vroeg of laat voorbijgaat.
Mirjam Willemse is huisarts en zij is sinds 2019 ongeneeslijk ziek. Desondanks zet zij haar werk voort en ze komt naar voren als iemand die echt bij haar patiënten betrokken is. Zij leeft bewuster nu ze zich van haar eindigheid bewust is.
Dirk de Wachter is psychiater en schreef ‘De kunst van het ongelukkig zijn’, dat in het interview opvallend genoeg niet ter sprake komt. Hij lijdt sinds 2021 aan kanker en vindt troost in het vele medeleven van mensen. Hij zoekt naar ‘de kleine goedheid’ (Levinas) in ons bestaan.
Pim van Lommel, oud-cardioloog, schreef een aantal jaren Eindeloos bewustzijn waarin hij bijna-dood-ervaringen van mensen onderzoekt. Hij ziet de dood als ‘… het einde van je lichaam, maar niet het einde van wie je bent, niet van je essentie, je bewustzijn’ (p.159).
Marli Huijer, filosoof, sluit daar enigszins bij aan want zij vindt het belangrijk dat mensen zich voorbereiden op hun levenseinde omdat dit deel uitmaakt van ons menselijk bestaan.
Udo Reijnders, forensisch arts, verbaast zich erover dat er zoveel goed gaat in het leven van een mens terwijl er zich in een menselijk lichaam zoveel – kwetsbare – processen afspelen. Het noopt hem tot bescheidenheid: wij weten bij lange na niet alles en zijn ook niet in staat om alles op te lossen. Een bevrijdend geluid in een tijd waarin medici soms als technici worden gezien die geacht worden onze mankementen en aandoeningen op te lossen.
Zingeving
Ko Kolijn is voormalig directeur van het Clingendael instituut en hij vindt deze vraag belangrijk: “geef je het leven zin of heeft het zin?” Evenals veel anderen in dit boek ziet hij de betrekkelijkheid van ons menselijk bestaan en de vraag of een mens na z’n dood een blijvend verschil heeft gemaakt van belang.
Alle geïnterviewden zijn op hun eigen manier met die vraag bezig en worden getypeerd als mensen die nadenken over de zin van het bestaan. Persoonlijke, soms moeilijke, ervaringen, versterken die vraag.
Velen voelen zich in hun kwetsbaarheid van ouderdom, ernstige beperkingen of ongeneeslijke ziekte deel van een groter geheel. Religie in de klassieke zin van het woord heeft een zeer beperkte betekenis in dit boek, vaak als achtergrond van het ouderlijk milieu maar velen hebben toch wel een spirituele dimensie.
Marianne van Praag, rabbijn, is het meest uitgesproken over religie terwijl zij vertelt over haar godsbeeld dat veel ruimte laat aan het goddelijke. Zij kan zich geen voorstelling van God maken en wil er geen definitieve waarheid over claimen.
Het laatste interview is met Manu Keirse, auteur van boeken als Vingerafdruk van verdriet en Kinderen helpen bij verlies. Hij ziet als hoogst haalbare dat we onze eindigheid en het verlies van mensen aanvaarden.
Fokke Obbema is redacteur zingeving van de Volkskrant. Hij publiceerde eerder vergelijkbare boeken als Stervelingen, interviews met mensen over het leven: De zin van het leven en Een zinvol leven. Dit boek Stervelingen bevat 40 gesprekken met mensen die in de periode van oktober 2022 en juli 2023 in de Volkskrant verschenen. De foto’s, mooie portretten van de geïnterviewde mensen, zijn van Stephan Vanfleteren.
—
Voor het eerst gepubliceerd op Bazarow
