Verhalenbundel met een sterke eigen identiteit
Na Verloren zielen, haar eerste verhalenbundel, komt Kelly van der Laan nu met Zwanenzang. Net als haar eerste bundel gaat het in deze collectie om speculatieve verhalen in de breedste zin van het woord, van harde SF, tot epische fantasy, tot psychologische horror. Meestal ben ik voorstander van bundels die zich tot één genre beperken, maar dan gaat het met name om anthologieën waaraan meerdere schrijvers meewerken. Als een auteur als schrijver een sterke eigen stem heeft ontwikkeld, wordt dat de samenbindende factor in plaats van het genre. In dit geval zit het met die eigen stem van de auteur wel goed – deze verhalen zijn toegankelijk geschreven door een auteur die duidelijk vertrouwen heeft in haar schrijfstijl. Je voelt als lezer geen aarzeling in het taalgebruik of in de verhaalopbouw. Gezien de hoge noteringen die haar verhalen halen in wedstrijden, ben ik niet de enige die dat opvalt. De goede redactie helpt waarschijnlijk mee, trouwens. Ik vond misschien maar een of twee kleine puntjes, waar ik twijfelde over de juistheid, maar dat was alleen omdat ik het las door de bril van een uiterst kritische recensent. Verder had ik op momenten het idee dat woorden kort na elkaar herhaald werden, waar ook een alternatief gevonden had kunnen worden, waardoor de tekst nog soepeler zou hebben gelopen – maar ik ben iemand wie dat opvalt en dat geldt zeker niet voor alle lezers, heb ik het idee.
Psychologie
Wat deze bundel ook een eigen identiteit geeft, is het feit dat alle verhalen worden gekenmerkt door sterk neergezette personages en een nadruk op de gevoelens en de psychologie. Relaties staan vaak centraal en worden bovendien geloofwaardig beschreven. Ook de ontknopingen van de verhalen draaien om de persoonlijke keuzes die de personages moeten maken. Hierbij zet de auteur haar personages flink onder druk. Veel verhalen, ook de SF- of fantasy-verhalen, schuren wel een beetje tegen het horrorgenre aan, want altijd blijft het schuren. Overwinningen zijn bitterzoet, als ze al plaatsvinden. Hier ligt toch wel een talent van Van der Laan, want van deze bundel vind ik de horrorverhalen en de SF-verhalen die daar tegenaan liggen de sterkste, met een krachtige opbouw naar een grimmig slot, vaak met een mooie wending in de laatste paragraaf of paragrafen. De zwakste verhalen uit de bundel vond ik de harde SF-verhalen – want die draaiden om de personages en niet per se om het wetenschappelijke concept. Het waren meer karakterstudies in een SF-setting, voor mijn gevoel. En ik wachtte op een wending die mijn idee over de gehele wereld of toestand op de kop zou zetten, maar die kwam steeds maar niet (de echte wending vond plaats in de personages). Dit onderstreept voor mijn gevoel dat Van der Laans gave meer bij de horror ligt, waar die focus op personages juist de kern vormt.
Pareltje
Openings- en titelverhaal Zwanenzang kende ik uit een eerdere editie van Edge.Zero. Een krachtig verhaal over digitale identiteit en de manier waarop wij onszelf (of ons digitale leven) overleveren aan andere instanties. De manier waarop de hoofdpersoon gevangen zat in haar situatie was beklemmend neergezet. Een pareltje.
Geen weerstand was een hoogtepunt uit Poe in de polder – een meisje dat signalen opvangt van haar overleden vriend. Met heel veel gevoel beschreven. De ervaringen van de hoofdpersoon zijn geloofwaardig en het einde is heel sterk.
Enji’s zegening was een fantasyverhaal dat tegen horror aan schuurt en ik vond het heel sterk werken! Goed geschreven ook, met een sterke wereldbouw in een kort verhaal.
Dystopie
Het water kruipt waar het niet gaan kan won bijna de laatste Edge.Zero-editie en was van dat jaar mijn favoriet. Nog steeds een sterke dystopie, al is het uitgangspunt (emoties onderdrukken) niet zo origineel en bevat het einde geen duidelijke twist. Ook hier geldt dat de nadruk op de beleving van de hoofdpersoon het verhaal naar een hoger niveau brengt.
Eén minuut voor twaalf vond ik een pareltje. De minister-president fietst door de regen om een persconferentie te houden. Den Haag lijkt onrustig. Volledig ten onrechte gediskwalificeerd door een wedstrijd. Dit is juist een enorm sterke variatie op een bekend thema, dat laat zien dat met het juiste perspectief ook oude ideeën nieuw leven kan worden ingeblazen.
Gelooft
Soms weet je het gewoon heeft ook weer mooie, geloofwaardige relaties tussen de personages. Je gelooft ze gewoon. En ook al begint het niet zo, het gaat uiteindelijk voelen als een beklemmende horror …
Gelijkstroom is een prima afsluiter. Ook weer geloofwaardige personages, weer heel anders dan die in het vorige verhaal. En ook weer een groeiende spanning juist door de sterk opgezette psychologie. Geen horrorverhaal, al lijkt het daar wel op, maar, zoals de auteur beoogde, een bitterzoet einde. Ik genoot ervan.
Ontsnappen
Wat de thematiek van deze bundel betreft, denk ik dat vaak de vraag terugkomt wat je overhebt om aan een moeilijke situatie te ontsnappen. Hoe ver ga je en wanneer raak je jezelf kwijt? Wat als er consequenties zijn voor anderen? Ik kreeg wel de indruk dat het vertellen van een goed, spannend verhaal voor de auteur prioriteit had boven de thematische diepgang, maar dat is helemaal niet erg. De bundel leest heerlijk weg en laat zien dat korte verhalen ook in het Nederlandse taalgebied springlevend zijn. Ik heb nog geen verhalen van Van der Laan gelezen in Fantastische Vertellingen of Ganymedes, maar ik hoopt dat daar snel verandering in komt, want in een staalkaart van het fantastische genre hoort zij ook thuis.
—
Ook verschenen op Hebban
