Een must voor elke journalist
[Recensie] Nog voor de definitieve overwinning op nazi-Duitsland behaald was, beslisten de geallieerden dat de grootste oorlogsmisdadigers hun gerechte straf niet zouden ontlopen. De berichtgeving over het elf maanden aanslepende proces van Neurenberg staat centraal in dit intrigerende boek.
Neurenberg, stad van de Rijkspartijdagen. Van Julius Streicher. Van de zedeloze Rassenwetten. Neurenberg was een symbool van de nazistische leer. Maar van 20 november 1945 tot 1 oktober 1946 was Neurenberg de stad waar “het laatste hoofdstuk van een vervolgroman die precies twaalf jaar te lang heeft geduurd” (The Nation) werd geschreven – van symbool van de haat naar het symbool van de gerechtigheid.
Het proces van Neurenberg was een event, een gebeurtenis waar de jetset geweest moest zijn. Zo kwam de beroemde zangeres Marlene Dietrich op bezoek. 450 topjournalisten en schrijvers uit de hele wereld brachten verslag uit van de gebeurtenissen. Meer dan een historisch werk over het proces krijgt de lezer dan ook een boek over het wezen van de journalistiek. Is de journalist een neutrale toeschouwer die objectief beschrijft wat hij waarneemt? Of mag hij zijn woede en afkeer meegeven en zich betrokken tonen? Is woede of apathie de beste houding?
Het proces tegen hoge nazileiders als Göring, Hess, Raeder en Streicher was historisch, zo vonden ook de tijdgenoten. De vier aanklachten waren volledig nieuw: samenzwering tegen de vrede, het voeren van een aanvalsoorlog, oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid. Voor het gerechtshof stond de verantwoordelijkheid van elk individu voorop. Feilloos leggen journalisten bloot dat het afwijzen van verantwoordelijkheid alle beklaagden met elkaar verbindt. Hier en daar schemert kritiek op het proces door, op de gerechtigheid van de overwinnaars, wat bepaalde delen van de Duitse bevolking zeker zo aanvoelden.
Tegelijk blijkt nog eens hoe modern de journalistiek al was. Ontzettend veel aandacht ging naar de kleine zaken, naar de kleding, gedragingen, het zuchten of zwijgen van elke beklaagde. Ook toen al was het overkoepelende perspectief niet steeds voor elke journalist even duidelijk … Radlmaier verzamelde meer dan vijftig authentieke artikelen, die de lezer een ongefilterde inkijk in de naoorlogse jaren bieden. Ze werden chronologisch, maar toch enigszins onoverzichtelijk geordend – een kleine tekortkoming die aan de grote waarde van het boek niets afdoet. Het proces van Neurenberg. Oorlogsmisdadigers, sterreporters en het eerste internationale gerechtshof biedt meer dan journalistiek. Het biedt literatuur. Een must in de boekenkast van elke moderne journalist.
—
Voor het eerst gepubliceerd op De Leesclub van Alles
